Fanning mohiyati


Mavhumdan konkretlikka yuksalish metodi



Download 0,66 Mb.
bet50/84
Sana11.07.2022
Hajmi0,66 Mb.
#773964
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   84
Bog'liq
2 5253480791035354319

Mavhumdan konkretlikka yuksalish metodi - ilmiy fikming
dastlabki mavhumlikdan bilishni chuqurlashtirish va kengaytirish izchil
bosqichlari orqali natijaga - tadqiq qilinayotgan predmetni nazariyada
yaxlit aks ettirishga tomon harakatidan iborat. Muayyan hissiylikdan
mavhumlikka yuksalish, tafakkurda predmetning alohida jihatlarini
ajratish va ulami tegishli mavhum ta’riflarda ≪mustahkamlash≫ mazkur
metodning shartlaridir. Bilishning muayyan hissiylikdan mavhumga
tomon harakati xususiydan umumiyga tomon harakat demakdir. Bu
yerda tahlil va induksiya singari mantiqiy usullar yetakchilik qiladi.
Mavhumdan muayyan hissiylikka yuksalish-ayrim umumiy mavhumliklardan
ularning yagonaligiga, muayyan umumiyga tomon harakat
jarayonidir. Bu erda sintez va deduksiya usullari yetakchilik qiladi.
Bilishning bunday harakati formal, texnik protsedura emas, balki
predmetning rivojlanishidagi qarama-qarshilikni, ichki qaramaqarshiliklarga
muvofiq uning bir darajadan boshqa darajaga o‘tishini aks
ettiruvchi dialektik ziddiyatli harakatdir.
53.Empirik bilim shakllari.Ilmiydalil.
Empirik bilim mavjud narsaning bevosita emas, balki bilvosita in’ikosi. Masalan, olim o‘zi ko‘rmayotgan tegishli ob’ektning holati haqida unga axborot berayotgan asbob ko‘rsatkichi yoki elektrokardiogrammaning elektr chizig‘ini ko‘radi. Boshqacha aytganda, bilishning empirik darajasi har xil asbob lardan foydalanish bilan bog‘liq; u kuzatish, kuzatilayotgan narsa yoki hodisani tavsiflash, bayonnoma hujjatlardan foydalanishni nazarda tutadi, masalan, tarixchi arxivlar va boshqa manbalar bilan ishlaydi. Xullas, bu oddiy sezgi darajasida bilishga qaraganda bilishning yuqoriroq darajasidir Empirik bilimning turli yo`nаlishdаgi empirik qоnuniyatlаrdа o`z ifоdаsini tоpаdi. Empirik qоnunlаr kuzаtilаyotgаn оb`еktgа tааlluqli nаrsа vа hоdisаlаr o`rtаsidаgi аlоqаdоrliklаrni ifоdаlаydi.
Empirik qоnuniyatlаr аksаri hоlаtlаrdа tахminiy, gipоtеtik хаrаktеrgа egа bo`lgаn, ehtimоllik mа`nоsidаgi bilimlаrdir vа ulаr induktiv umumlаshtirish nаtijаsidа hоsil qilinаdi. Dеmаk, empirik qоnuniyatlаr kuzаtish vа ekspеrimеnt nаtijаlаrini umumlаshtirish, yakkа хususiyatlаr tаhlili аsоsidа umumiy bilim hоsil qilishni аnglаtаdi. Bu bilim fаqаt u yoki bu g`оyani tаsdiqlаshi mumkin. lеkin uni аsоslаb bеrоlmаydi.2 Mехаnikа sоhаsidаgi empirik bilim qаttiq vа suyuq jismlаrning mехаnik hаrаkаtini kuzаtish vа bu bo`yichа ekspеrimеnt оlib bоrishi bilаn bоg`liq. Аstrоnоmik kuzаtuvlаr hаm bizgа empirik bilimlаr bеrаdi Эмпирик билиш, ва унинг шакллари. Эмпирик билишнинг энг асосийкуриниши - илмий далил. Шундан келиб чиккан холда хар кандай илмийтадкикот илмий далилларни туплаш, системага солиш ва умумлаштиришдан бошланади. Эмпирик билиш нуктаи назаридан илмий далил (факт) деганда; а) борликда кузатиладиган холат, борликнинг бирон-бир куриниши ёки уни англаш; б) бирон-бир ходиса, жараён хакидаги чинлиги исботланган билим; в) кузатиш ва эксперимент жараёнида хосил чилинган эмпирик билим назарда тутилади. Илмий далилнинг ахамияти олимлар томонидан куп бор эътироф килинган. Машхур физик олим Нильс Бор илмий далилларнинг илмий терминлар,тушунчалар тарзида мавжуд булишни назарда тутиб “Бирон - бир тажрибадан олинган далилни тушунчаларсиз ифодапаш мумкин эмас” дейди. Луи де Бройль эса “эксперимент натижаасида шунчаки оддий далил эмас,балки асослаш лозим булган илмий далил хосил булади” дейди. У“экспериментал кузатиш илмий кийматга эга булмоги учун маълкм даражадафикр юритмогимиз, назарий характерга эга тасаввурларни шакллантирмогимизлозим”, деб хисоблайди.
Академик В.И. Вернадский “Илмий далиллар илмий билим ва илмийтадкикотнинг асосий мазмунини ташкил этади. Агар улар тугри аникланганбулса, муназарага урин колммайди”‘деган эди.Фалсафа фанлари доктори, профессор С.А.Лебедев эмпирик билимлардеганда куйидагиларни назарда тутади:
1. Эмпирик билишнинг энг содда куринини кузатиш натижасида хосилбулган дастлабки билим. Бунда кузатишнинг объекти ва амалга ошириладиганвакти аник белгиланади. Кузатиш ва эксперимент илмий билим хосил килишга
йуналтирилган булади ва муайян максадни узида ифодалайди. Максад дегандаилмий муаммони хал этишда илгари сурилган бирон-бир гоя, тадкикотгипотезаси назарда тутилади. Демак, кузатиш, эксперимент бирон-бир гояни
тасдиклаш ёки инкор этиш максадида олиб борилади

Download 0,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   84




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish