Fanni o‘qitishdan maqsad fitots noz yoki o‘simliklar jamoasi, fitots noz

Asosiy o‘quv materiali qisqacha bayoni.
O‘simlik assotsatsiyasi (lotincha
assosiasio
so‘zidan olingan bo‘lib, birlashish, jamoa d gan ma’noni bildiradi) d b
muayyan sharoitda bir qancha turlarga oid o‘sim-liklarning qavm bo‘lib o‘sishiga
aytiladi.
Assotsatsiya o‘simliklar sist masidagi eng kichik taksonomik bir-lik bo‘lib,
o‘simliklar qavmi, birgalatshib o‘suvchi o‘simliklarning tabiiy guruhlarini
tuzilishiga qarab tartibga solinadi va ularni o‘rganishda ko‘p qo‘llaniladigan
muhim birlikdir. Bu birlik o‘ziga xos turlar, tuzilish hamda muhit bilan ta’riflanadi.
Assotsatsiya umumiy b lgilarini ikki guruhga bo‘lish mumkin. 1-guruhdagi
o‘simliklarning xususiyati va to‘rning assosatsiyadagi rolini ko‘rsatadi, ya’ni tabiiy
guruhlarning roli, har xil o‘simliklar guruhlari bi-lan bog‘liq bo‘lgan irsiy
mustahkam turlarda aks etishi, to‘rning miqdo-ri, uchratshi, ustunlik qiluvchi
turlari, joylanish xarakteri, yatshovchan-lik b lgilari e’tiborga olinadi. 2-guruhdagi
asosiy b lgilari o‘simlik gu-ruhlarining holati va tuzilishi hamda ularning
boshqa guruhlarga aloqasi (bog‘lanishi) hisobga olinadi. Bu esa o‘simliklarning
pog‘onali joylashi-shi (uchrashi), tabiiy zichligi, umumiy ko‘rinishi va farqlanishi
bilan ta’riflanadi. O‘lkamizdagi barcha o‘simliklar qoplami assosatsiyalarga
bo‘linib o‘rganiladi. Masalan, t varak-atrofga ekskursiyaga chiqqanda o‘rganish
uchun uni qaysi assotsatsiyaga mansub ekanligini aniqlash k rak. Assosatsiyalarda
o‘simliklar qoplamining hamma b lgilari hisobga olinadi.
Assotsiyatsiyaga misol qilib rang har xil o‘tlar, rang bo‘ychan boshoqli
o‘tlar, ef
r-yantoqlar, qiltiq-qo‘ziquloqlar assotsatsiyalarini ko‘rsatish mumkin.
Ana shu yuqori taksonomik birliklar asosida o‘sim-liklar qoplami o‘rganiladi. Biz
tushunarli bo‘lishi uchun tip oxiriga
-lari
, formatsiya oxiriga
-zor
va assosatsiya
oxiriga
-lar
qo‘shimchasini qo‘-shib yozishni tavsiya qilamiz. Masalan, ef
r
o‘simliklar tipi, shuvoq-li-g‘allazor formatsiyasi, ef
r-yantoqlar assotsatsiyasi.
O‘simliklar guruhlarini o‘rganishdagi asosiy birlik, yuqorida aytil-ganid k,
assotsatsiyadir. Assotsatsiya d ganda, muayyan sharoitda, bir to‘da o‘simliklar
yoki bir qancha turlarga oid o‘simliklarning qalin bo‘-lib birgalikda yatshatshiga
aytiladi. Assotsatsiyaga avtotrof, g
rotrof, simbioz va parazit o‘simliklarni
kiritish mumkin. Uni nomlatshda, ko‘-pincha, dominant va subdominant
o‘simliklar; t rak-jiyda, jiyda-tol, yul-g‘un-qizilmiya, changal-yantoq, qamish-
shirinmiya, savag‘ich-ro‘vak, qamish-qo‘g‘a, k ndir-oqvosh va boshqalar
asosiylari talabalarga ko‘r-satiladi. Assotsatsiyalarning bir n chtasi birlashib,
assotsatsiya gruppala-rini, assotsatsiya gruppalari birlashib, o‘simliklar
formatsiyasini, format-siyalarning bir n chtasi birlashib, formatsiya gruppasini,
formatsiya gruppalar birlashib formatsiya sinfini, formatsiya sinflari birlashib, eng
katta g obotanik birlik o‘simliklar to‘plamini tashkil etadi