Fanni o‘qitishdan maqsad fitots noz yoki o‘simliklar jamoasi, fitots noz

FITOTSENOZ ALMASHINUVINING KLASSIFIKATSIYA PRINSIPLARI
Dars o‘quv maqsadi
: t
rni fitotsenoz almashinuvining klassifikatsiya
prinsiplari, suksessiyalar h qid tushunch b rish.
Ko‘rgazmali qurollar
: rasm-chizmalar.
Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish
: elektron darslik matni,
animatsiyalar bilan dars o‘tish.

---

56
Asosiy o‘quv materiali qisqacha bayoni.
V. N. Sukachev “Fitotsenologiyaning bir qancha asosiy masalala-ri” (1950)
asarida fitotsenozning almashinishini quyidagi gruppalarga bo‘ladi.
Sing
tik lm shinuvl r.
Fit ts
zl rning sh kll nishi m vzu-sini
o‘tilg nd siz birl mchi yoki ikkil mchi ek
pd fit ts
zning sh kll nish v
riv jl nish b sqichl ri, ya’ni suks ssi n q
rl r h qid m ’lum t lg nsiz. 
shu qatorl rning k tm -k tligi v , nih yat, yo-piq fit ts
zning p yd bo‘lishig
lib k lg n jarayon m jmu si sing -n zdir. Sing
z ek
pg birinchi bo‘lib
o‘rn shg n turl rning ko‘p -yshi, 
lini k ng ytirishi v boshqa turl r
individl rini to‘d
rig su-qilib kirish yo‘li bil n s dir bo‘l di. G riz nt l
yl shuvning alohida j yl shuvi, alohida v nisb
n diffo‘ziyal ng n h ld
yl shuv b s-qichl ri suks ssi n qatorl rning alohida b sqichl ridir.
Sing
zning o‘tish t zligi, xar kt ri ek
pning o‘zig
sligi v turl rning
bi
gik ususiyatl ri, yniqs , ko‘p yish usull rining ilm
illigi v ul rning
zligig bog‘liq.
’zi fizg
gr fik v fl ristik r
nl rd sing
zning o‘tishi boshqal rid n
skin f rq qil di: Qum b
nl ri, t shli yonb‘ girl r, o‘t s rn m muhitli
rl rd gi bu il j
yonl r butunl y o‘zig
s bo‘-lib o‘t di.
Sing
z ikkil mchi ek
pd s dir bo‘ls , u d stl bki m vjud bo‘lg n
fit ts
z tikl ngunch d
m et di v suks ssi n qatorl r t r-zid k ch di.
O‘rm nd d
tl rning yoshig bog‘liq lm shinuvl r ham sing
zg mis ldir.
stl b, d
tl rinng nih ll ri nch zich j yl sh di, v qt o‘tishi bil n tur
ichid gi yash sh uchun kur sh tuf yli tupl r siyr kl sh di v siyr k yosh d
tli
siyr k o‘rmon sh kll
di. K yinch lik, siyr kr q j yl shg n d
tl r ulg‘ yib
yirikl sh di v r s-m
o‘rmon p yd bo‘l di. Bu h ld sing
z jarayonid
yd nd tupl r s ni ko‘p ym ydi, ksinch , k
yadi. Tupl r s nining k
yi-
shi o‘rmon p stki yarusl rining sh kll nishi uchun ham end ek
tik f kt r
sif tid t ’sir et di.
Sing
z, b ’z n, nch t z, b ’z n es h dd n t shq ri sekin ( s-riy) s dir
bo‘l dig n j rayondir. O‘rt
siyo cho‘ll rid o‘simliklarning jud siyr k
yl shuvi v q lin q pl mning d yarli bo‘lm sligini bung mis l etib ko‘rs tish
mumkin. o‘sh, uning s
bl ri nim
rd n ib
t? 
siy s
b muhitd suv
tishm sligi v har
tning b
nd bo‘lishi-dir. Shund y sh
itd turl r r ng-
ngligi, turg to‘ying nlik d
si, individl r zichligi, t biiyki, nch k m
bo‘l di