Fanlari kafedrasi mashina detallari fanidan ma’ruzalar matni angren-2008

Xulosa.

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, keyingi yillarda zanjirli uzatmalarda shovqinni pasaytirish hamda zanjir elementlarining eyilishga chidamliligini oshirishi maqsadida uzatmaning ayrim detallari plastmassalardan tayyorlana boshlandi. Masalan, g’alla o’rig kombaynidagi zanjirli uzatmaning yulduzchalari kaprondan qo’yilgan.

Ayrim xollarda yulduzchaning faqat tishli qismi plastmassadan – dyuroplastdan tayyorlanadi.

Tayanch iboralar:

Zanjirli uzatma, g’ildirak, stanok, mashina, vtulka, rolik, tashqi va ichki plastinkalar, yulduzcha.

Nazorat savollari:

1. 
   Zanjirli uzatmalar texnikaning qaysi sohalarida va qaysi turlari ishlashini bilasiz?
   
2. 
   Zanjir va yudduzchalarning tuzilishini tushuntirib Bering?
   
3. 
   Zanjir qadami nima?
   
4. 
   Zanjir elementlarida qanday kuchlanishlar mavjud?
   

Mavzu : Vallar va o’qlar.

Maqsad: Talabalarni vallar va o’qlarning vazifasi, tuzilishi, turlari, hisoblash ketma-ketligi bilan tanishtirish.

Metodik ta’minot

1. 
   Adabiyotlar:
   
   1. 
      I.Sulaymonov. “Mashina detallari” T.1981 yil. 224-226 betlar.
      
   2. 
      J.Botirmuxamedov. ”Mashina detallari yuk ko’tarish mexanizmi” T.1995 y. 56-62 betlar.
      
   3. 
      Plakat, sxemalar, vallar, o’qlar.
      

Reja:

1. 
   Val va o’qlarning tuzilishi, turlari.
   
2. 
   Val va ularning materiallari.
   
3. 
   Vallarni hisoblash.
   

Mashinaning aylanuvchi qismlari o’tkaziladigan, (turli uzatmalar, muftalar, texnologik mashinaning ish organi va boshqalar.) ularning fazoda berilgan vaziyatlarini ta’minlovchi mahkamlangan qismlariga ta’sir etuvchi nagruzkalarni qabul qiluvchi detallar val va o’qlar deb ataladi.

Val va o’qlar odatda doiraviy kesimi to’g’ri, ba’zida siniq (tirsakli vallar) chiziqli sterjen’ bo’lib podshipniklar deb ataluvchi, ikkita yoki undan ortiq maxsus tayoqchalarga tayanadi.
Val va o’qlar mashina qismi sifatida ish bajaradigan vazifasiga qarab bir- biridan farq qiladi.
O’q faqat aylanuvchi detallarni ushlab turadi va ularga ta’sir qiladigan nagruzkani mashinaning korpusiga yoki ramasiga uzatadi, o’qni tayanchlardan qo’zg’almas qilib mahkamlab qo’yish mumkin, o’rnatilgan detallar esa unda erkin aylanadi. Bunday xolda prdshipnik tarzidagi tayanchlarning keragi yo’q; podshipniklar o’rniga oddiy konstruktsiyadagi tayanchlar qo’llaniladi. Ayrim xollarda konstruktiv jihatdan detalni o’qqa maxkamlab qo’yib o’q bilan birga aylantirish qulay bo’ladi; bunday xollarda tayanchlar podshipnik bo’lishi shart.
O’q. O’q-tsilindrik shakldagi uzunroq detal: o’zi bilan birga aylanadigan detallarni yoki mashina mexanizmlarini tutib turadi, lekin burovchi momentni uzatmaydi. Aylanmaydigan o’q qo’zg’almas tayanchlarga tayanadi, aylanadigani esa podshipniklarga o’rnatiladi.
Demak, o’q bilan valning tuzilishi, ko’pincha, bir xil bo’lsada, ishlash sharoiti har xil bo’ladi.
Ikala holda ham o’q, aylanuvchi detallarga ta’sir qiladigan nagruzkalarni qabul qiladi va egilishga ishlaydigan balka funktsiyasini bajaradi.
Vallar – o’q bajaradigan funktsiyalan tashqari, unga o’rnatilgan detallar o’rtasida quvvatni ham uzatadi. Aylanma harakatda quvvat M burovchi momentni ω burchak tezligiga ko’paytmasi M · ω bilan o’lchangani uchun, vallar ish xolatida albatta aylanadilar va ularga o’rnatilgan detallarning joylashishiga qarab burovchi moment ularning butun uzunligi bo’yicha yoki bir uchastkasida ta’sir qiladi.

1.