Fanlari kafedrasi mashina detallari fanidan ma’ruzalar matni angren-2008

Mavzuga oid tayanch tushunchalar:

Dumalash podshipnik, radial, tirak podshipniklar, sharik, rolik, separator, radial- tirak podjshipnik.

Nazorat savollari:

1. 
   Dumalash podshipniklarining qanday turlarini bilasiz?
   
2. 
   Dumalash podshipniklari qaysi schohalarda ishlatiladi?
   
3. 
   Dumalash podshipnigi ish qobilyatini qanday yo’qotadi?
   
4. 
   Podshipnik qanday tanlanadi?
   

Mavzu: Reduktorlar va mul’tiplikatorlar turlari, vazifasi va qo’llanilish sohalari.

Maqsad: Reduktorlar va mul’tiplikatorlarning umumiy tuzilishi va ishlash jarayoni bilan tanishish.

Metodik ta’minot

1. 
   Adabiyotlar :
   
   1. 
      Tojiboev va boshqalar «Mashina detallarini loyixalash” bet.
      
   2. 
      N.G Kuklin i dr “Detali mashin” . M.1987 god. 181-185 str.
      
   3. 
      Plakat, sxemalar, reduktorlar, mul’tiplikatorlar.
      

Reja:

1. 
   Reduktorning vazifasi va turlari.
   
2. 
   Tishli reduktorlar.
   
3. 
   Chervyakli reduktorlar.
   
4. 
   Mul’tiplikatorlar.
   

Mavzuning bayoni:

1. 
   Dvigateldan ishchi mashinaga burchak tezlikni kamaytirib beruvchi mexanizm reduktor deyiladi. U tishli va chervyakli uzatmadan tashkil topgan bo’lib, alohida korpusga joylashtirilgan.
   

Reduktorlar xalq xo’jaligining va mashinasozlikning barcha tarmoqlarida keng ishlatiladi. Shuning uchun ularning kinematik sxemasi va konstruktsiyasi har xil. Reduktorlar tsilindrik va konussimon tishli g’ildirakdan ham chervyak juftligidan iborat bo’ladi. Tishli g’ildiralar to’g’ri, qiyshiq, aylana va shevron tishli bo’ladi.
Reduktorlarning quyidagi turlari mavjud: 1.Uzatish turiga qarab:

1. 
   tsilindrik tishli
   
2. 
   konussimon tishli
   

v) chervyak tishli
g) konussimon- tsilindrik

2. 
   Pog’onalar soniga qarab:
   
   1. 
      bir pog’onali.
      
   2. 
      ikki pog’onali
      

v) uch pog’onali va x.k

3. 
   Val va tishli g’ildirakning joylashishiga qarab:
   
   1. 
      gorizontal
      
   2. 
      vertikal
      

2. 
   Tishli reduktorlar katta quvvatni uzata olishi, uzoq muddat ishlashi, tayyorlanishi oddiyligi va unga xizmat ko’rsatish osonligi tufayli ko’p tarqalgan. Uzatishlar soni u≤6,3 bo’lsa bir pog’onali reduktorlar qo’llaniladi. Mashinasozlikda uzatishlar soni u≤ 40 bo’lgan ikki pog’onali reduktorlar ko’proq qo’llaniladi.
   

Uzatishlar soni u≤400 bo’lganda uch pog’onali reduktorlar qo’llaniladi.
Ikki pog’onali reduktorlardan pog’onalari ketma-ket joylashgan reduktorlar ko’proq tarqalgan, sababi uning konstruktsiyasi oddiy. Bu reduktorning asosiy kamchligi – tayanchga nisbatan g’ildirakning nosimmetrik joylashganligidan tish uzunligi bo’yicha kuchlanishning har xil taqsimlanganligidir. Tishli g’ildirakning ish sharoitini yaxshilash uchun qo’shilgan pog’onali reduktorlardan foydalaniladi. Bunday reduktorlarda g’ildirak simmetrik joylashganligidan kuchlar Tish uzunligi bo’yicha tekis taqsimlangan.
Reduktor korpusining uzunligini kamaytirish maqsadida o’qdosh reduktorlardan foydalaniladi.
Kirish va chiqish vallari o’zaro perpendikulyar joylashsa, bir pog’onali konussimon reduktorlardan foydalaniladi, agarda uzatishlar soni u≤6,3 bo’lsa, agarda uzatishlar soni katta bo’lsa, konussimon – tsilindrik reduktorlardan foydalaniladi.

2. 
   Chervyakli reduktorlardan uzatishlar soni u = 8 ÷ 80 bo’lgan bir pog’onali reduktorlar keng tarqalgan.
   

Uzatishlar soni katta bo’lgan xollarda kombinatsiyalashgan chervyak –tsilindrli yoki ikki pog’onali chervyakli reduktorlar qo’llaniladi. Reduktorda chervyak g’ildirakning tagida, ustida va yonida joylashishi mumkin. Chervyakning yonlama joylashishi vertikal val podshipnigining moylanishini qiyinlashtiradi.
Reduktor korpusi mustahkam va qattiq bo’lishi kerak. Uni asosan qo’ng’ir cho’yandan, chervyakli reduktorlarda alyuminiy qotishmasidan ham yasaladi. Reduktor korpusini yig’ishni osonlashtirish maqsadida uni qismlarga ajratiladigan qilib yasaladi.
Reduktor vallarininng tayanchi sirpanish podshipniklaridir.
Reduktorning tishli va chervyakli uzatmalari ko’p xollarda botirish, podshipniklar esa sachratish yoki konsistent moy Bilan moylanadi. Reduktor korpusiga 1 kVt uzatiladigan quvvat uchun 0,4 ÷ 0,7 l hisobida moy quyiladi. Bunla g’ildirak yoki chervyak moyga kamida tish balandligi bo’yicha botib turishi kerak.
Ko’p pog’onali reduktorlarning sekin harakatlanuvchi g’ildiraklari moy vannasiga g’ildirak radiusining 1/3 qismigacha chuqurlikda botib turishiga ruxsat etiladi.