Fanining yangi O‘zbekiston jamiyat taraqqiyotidagi o‘rni va vazifalari

4.1Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig” asarida ma’naviyat va kasb egallash haqidagi qarashlari.
«Qutadg'u bilig» pandnoma janrining yirik va noyob namunasi. Shuning uchun shoir nima haqida, kim to'g'risida yozmasin faqat pand-nasihat berish, uni to'g'ri yo'lga solish, foydali maslahat berishni bosh maqsad qilib oladi.
Yusuf Xos Hojib o'z zamonasining donishmandi, turli ilmlar bo'yicha bahs yuritishga qodir olimi, ilg'or fikrli kishisi edi. Mana shuning uchun ham u o'z asarida ilm-fan, kasb-hunar haqida, ularning kishiga kcltiradigan foydalari haqida juda ko'p ibratomuz fikrlar bayon qilgan.{{ Uning fikricha, aql-idrokli odamgina har ishning boshida bo'lishga loyiq. Johil yoki beg'am kishilarning ish boshidan yiroq turganlari ma'qul. Chunki aqlu idrok chegarasi yo'q ezgulikdir. Insoniyat taraqqiyotining barcha davrlari uchun bir xilda ma'rifiy ahamiyat kasb etgan mana shu fikrni shoir nozik did bilan to'rtlikning dastlabki ikki misrasida bayon etgan, ya'ni:{{ Uquvli — idrokli bo'lsa qay odam,{{ Kishi deb atagin, maqtagin har dam.{{ Shoshqaloqlik, yengil-yelpi ish qiluvchi kishilarni biror ishning boshiga qo'yib bo'lmaydi. Chunki ular aslida nodondirlar. Kishi zakovatli, aqlli, bilimli bo'lsa, u yomon bo'lsa ham, yaxshi degin, uning yoshi kichik bo'lsa ham, uni katta deb bil va ulug'la, deb yozadi shoir:{{ Yovuzni ezgu tut, kichikni ulug',{{Uquv-idrok, bilim bo'lsa unda jam.{{ Yusuf Xos Hojib «Qutadg'u bilig»ni zo'r shoirona iste'dod bilan yozgan. Shuning uchun ham u har bir so'zga, har bir ifodaga alohida talabchanlik bilan ma'no yuklaydi. Yuqorida kcltirilgan to'rtlik fikrimizning dalili bo'la oladi.{{ Yusuf Xos Hojibning «Qutadg'u bilig» asari XI asr o'zbek pandnomalarining noyob namunasi bo'lishi barobarida o'zbek mumtoz she'riyati janrlarining ilk namunalarini ham namoyish etuvchi qomusiy asar hisoblanadi.


4.2Muomala madaniyati, uning asosiy shakl va qoidalari.
Insonning go‘zal hayot kechirishi, jamiyatda o‘z o‘rnini topa olishi, boshqalarning hurmat - ehtiromiga erishishda muomala madaniyatining o‘rni kattadir. Insonning shirinso‘zligi uning tarbiyalanganidan guvohlik bersa, so‘zga boyligi, chechanligi, bilimdon va o‘qimishli, ekanligini ko‘rsatadi. Go‘zal muomala inson dilini qanchalik xushnud etsa, aksincha achchiq so‘z, qo‘pol muomala inson qalbini larzaga soladi. Muomala qilishni bilish – avvalambor, suhbatni olib bora olish qobiliyatidir. Bu yerda ham umumqabul qilingan qoidalar mavjud. Suhbatdoshingizni gapini bo‘lmasdan uni eshitishni o‘rganing. Zero suhbatdoshingizga hamdardlik, layoqatlilik, yaxshi niyatli ekanligingizni ko‘rsatib, uni diqqat va sabr-toqat bilan eshita olishning o‘zi - bu iste’dod. Lekin bu iste’dod tug‘ma emas – har bir inson uni o‘zida hamda farzandlarida mujassam etib, tarbiya toptirishi mumkin. Suhbatdoshingizni tinglayotib, iloji boricha uning ko‘ziga qarang.
Xushmuomalilik - ko‘ngildagi ardoqli fikrlarni, eng noyob his-tuygularni, eng ezgu niyatlarni odamlar bilan baham ko‘rish, osoyishtalik, vazminlik, xotirjamlik bilan ish tutishdir. Uning 10-ta belgisi bor. Ular quyidagilar: insof, aql, ilm, olijanoblik, ko‘rkam fe’l, yaxshilik, sabr, shukr, muloyimlik. Xushfellilik shirinsuxanlilik, kamtarinlik, bosiqlik singari axloqiy hatti-harakatlar meyoriylik nuqtayi nazaridan g‘oyat muhim. Chunki har bir jamiyat darajasi malum manoda undagi fuqarolar muomala madaniyatining yuksakligi bilan ham belgilanadi.