Fanidan qisqacha konspekt

10.1.1-chizma 

Agar ikkala mamlakat kapitalning xalqaro harakatini taqiqlovchi cheklovlarni 

olib tashlasa  I mamlakatdagi kapitalning bir qismi (AV)  II mamlakatga ko’chadi, 

chunki investitsiyalardan keladigan foyda ikkala mamlakatda turlichadir. SHundan 

so’ng  investitsiyalardan keladigan  foyda  BR  darajasida  balanslashadi.  Buning 

natijasida  I mamlakatning uz kapitali yordamidagi ishlab chiqarish xajmi 

 segmentlarining yigindisiga teng bo’lib, 

 mahsulotlar 

ichki investitsiyalar xisobiga, 

 - II mamlakatga qilingan xorijiy investitsiyalar 

hisobga olingandir. Kapitalni bir qismini II mamlakatga investitsiyalash xisobiga 

yalpi ishlab chiqarish (yalpi kapital xajmi o’zgarmagan holda) ma’lum bir hajmga (h 

segment hajmiga) o’sadi. Bunda kapitaldan olingan daromad ham KS  dan  KE 

darajagacha oshadi. Kapital egalarining daromadi 

 hajmgacha o’sib, 

boshqa ishlab chiqarish omillari egalarining daromadi c segment hajmida bo’ladi, 

xolos. 

Boshka tomondan, kapitalni I  mamlakatdan II mamlakatga oqib kelishi unda 

kapitaldan olinadigan foydani K'D xajmidan K'F xajmgacha qisqarishiga olib keladi. 

SHu vaqtning uzida I mamlakatdan jalb kilingan va o’zining ichki kapitalini ishlatish 

natijasida  II mamlakatda ishlab chiqarish hajmi 

  dan 

 

gacha  kengayadi.  Albatta, 

 segmentlar xorijiy kapital xisobiga ishlab 

chiqarilgan bo’lib, oxir natijada I mamlakat investorlariga foyda tariqasida berilish 

zarur. SHunday qilib II mamlakatda ichki ishlab chiqarishning sof usishi g segmentga 

teng buladi. II mamlakatda kapital qo’yilishidan olinadigan foyda pasayishi natijasida 

kapital egalarining daromadi 

 xajmdan k xajmgacha qisqaradi, boshka ishlab 

chiqarish omillari egalarining daromadi esa i dan 

 xajmgacha o’sadi. 

Jahon xo’jaligi mikyosida karalganda kapitalning bir mamlakatdan ikkinchi 

mamlakatga  oqib  o’tishi  natijasida  yalpi  ishlab  chiqarish  xajmi 

 dan 

 hajmgacha, ya’ni 

  hajmgacha  o’sadi.  Bunda  h  I  mamlakatning  kapitalini  II  mamlakatga 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

37 

 

investitsiyalab samaralirok foydalanish natijasida yuzaga keladi, g esa II mamlakatga 

tegishli bo’lib, shu mamlakatda investitsiyalanadigan kapital hajmini o’sganligi 

natijasida vujudga keladi.  

1) Kapital importi koeffitsienti (K

ik

) - xorijiy kapital (XK)ning mamlakat 

YaIMdagi ulushini aks ettiradi: 

 

(10.1.1.) 

 

Evropa mamlakatlari ichida eng yukori ko’rsatkich Belgiya va Lyuksemburga 

tegishli. 

2) Kapital eksporti koeffitsienti (K

ek

) - eksport kilinadigan kapitalni (EK) 

mamlakat YaIMga nisbatini aks ettiradi: 

 

(10.1.2) 

 

Evropa mamlakatlari ichida maksimal ko’rsatkich Niderlandiyaga tegishli. 

3) Mamlakat iqtisodiyotiga sarflanayotgan kapital qo’yilmalarning umumiy 

hajmida xorijiy kapitalni ulushini aks ettiruvchi ko’rsatkich: 

 

(10.1.3) 

 

bu yerda: K

ex

 – ehtiyoj koeffitsienti, XK – xorijiy kapital, D(K) – mamlakatda 

kapitalga bo’lgan talab.  

4) Boshka nisbiy ko’rsatkichlar – milliy ishlab chiqarishda xorijiy yoki aralash 

kompaniyalarning ulushi, o’tgan davrga nisbatan kapital eksporti (importi)ni o’sish 

sur’atlari, mamlakat aholisining har biriga to’g’ri keladigan xorijiy investitsiyalar 

summasi va boshqalar.