Fanidan qisqacha konspekt

Xorijiy investitsiyalar fanidan

---

1 

 

 

 

XORIJIY INVESTITSIYALAR 

 

 

 

 

FANIDAN  

 

Qisqacha konspekt 

 

 

 

 

1-mavzu. Xorijiy investitsiyalar haqida tushuncha va uning mohiyati  (4 

soat) 

 

1.1. Investitsiya haqida tushuncha 

1.2. Investitsiya munosabatlarining davlat tomonidan tartibga solinishi 

1.3.Xorijiy investitsiyalar va ularni jalb qilinish sabablari 

 

1.4. O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning roli 

1.5. Investitsiya faoliyatini moliyalashtirish manbalari 

 

 

O’zbekiston Respublikasida investitsiya xususida qonuniy hujjatlar 1991 yildan 

boshlab qabul qilingan bo’lib, ular o’tgan vaqt ichida ancha takomillashtirildi. 

O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya to’g’risida”gi qonunida ko’rsatilishicha, 

“investitsiya bu - iqtisodiy samara (foyda, daromad)  olish yoki ijobiy ijtimoiy 

natijaga erishish uchun sarflanadigan pul mablag’lari, banklarga qo’yilgan omonatlar, 

paylar, qimmatli qog’ozlar (aktsiya, obligatsiyalar), texnologiyalar, mashinalar 

asmavzu-uskunalar, litsenziyalar va samara beradigan boshqa har qanday 

boyliklardir”

1

.Bu iqtisodiy ta’rif investitsiyaning bozor iqtisodiyoti sharoitiga mos 

kelishini to’laligicha tasdiqlaydi. Jumladan, unda, birinchidan,    investitsiyaning   

o’ziga   va   investitsiya   faoliyatining ob’ektlariga keng ta’rif berilgan. Ikkinchidan, 

investitsiyaning bevosita  iqtisodiy va ijtimoiy samara olishga muqarrar bog’liqligi 

ta’kidlab o’tilgan.  

«Investitsiya» atamasi lotin tilidagi «invest» so’zidan kelib chiqqan bo’lib 

«qo’yish», «mablag’ni safarbar etish», «kapital qo’yilmasi» ma’nosini beradi. Keng 

ma’noda investitsiya mablag’ni ko’paytirib va qaytarib olish maqsadida kapitalni 

                                                        

1

 

Ўзбекистон Республикасининг «Чет эл инвестициялари тўғрисида»ги Қонуни, 30.04.1998 й.

 

---

2 

 

safarbar etishni bildiradi. Ko’pgina hollarda «investitsiya» tushunchasi iqtisodiy va 

boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy va nomoddiy ne’matlar hamda 

ularga doir huquqlar tarzida ta’riflanadi. Investitsiya deyilganda barcha turdagi milliy 

va intelektual boyliklar tushunilib, ular tadbirkorlik faoliyati ob’ektlariga yo’naltirilib 

daromad keltirishi yoki biror-bir ijobiy samaraga erishishi zarur. Investitsiya 

kiritishdan asosiy maqsad daromad olish va ijobiy ijtimoiy samaraga erishishdir. 

 

Investitsiyalashda aylanma kapitalga ustuvorlik berilishini faqat kapitalning 

tarkibiy tuzilishi bilan tushuntirish yetarli emas. Gap shundaki, dastlabki kapital 

jamg’arish davrida pulni tez to’plash uchun uni kapital aylanishi tez sohalarga 

joylashtirilishi yuz beradi, chunki bunda yuqori foyda me’yori yuzaga keladi. Foyda 

me’yori yuqori joyda esa, uni kapitallashtirish imkoni katta bo’ladi. Bu omil ham 

xususiy sektorda pulni aylanma kapitaliga aylantirish uchun rag’bat yaratadi. Bozor 

talablariga binoan tejamli xo’jalik yurita bilmaslik tannarxning ortishiga olib keladi, 

bu narx o’zgarmagan sharoitda ham zararga olib keladi. Bu albatta, investitsiyalarni 

o’z mablag’i hisobidan ta’minlash imkonini cheklab ko’yadi.