Fanidan O‘quv metodik majmua

Ko'pik bilan o'chirish
. Ko'pik bu suyuqlikning maydalangan tizimi bo'lib, bunda havo bir-biridan 
suyuqlikning tarang sirtlari bilan ajratilgan bo'ladi. Ko'pik hosil qilishi uchun havo zarralarini suv qobig'i bilan 
o'rash, ya'ni havo zarralarini suvga singdirish kerak (9.4-rasm). Ishqorlar bilan kislotalar aralashmasining 
kimyoviy reaksiyasi, yoki suv bilan ko'pik hosil qiluvchi modda va havo aralashmasini mexanik aralashtirish 
asosida ko'pik hosil qilinadi.
Kimyoviy ko'pik 80 foiz karbonat angidrid gazi, suv va 0,3 % ko'pik hosil qiluvchi moddadan tashkil 
topadi. Mexanik ko'piklar esa 90 % havo, 9,6 % suv va 0,44 % ko'pik hosil qiluvchi modda bo'ladi. 
13.3-rasm. Ko’pikli o’t o’chirish vositalari. 
Qattiq moddalar va asosan yengil alangalanuvchi suyuqliklar yonib ketganda ko'pik bilan o'chirish 
yaxshi natija beradi. Chunki yengil alangalanuvchi suyuqliklar solishtirma og'irligi suvdan yengil va ularni 
suv bilan o'chirib bo'lmaydi.Ko'pik bilan o'chirishning asosiy xususiyati shuki, u yengil alangalanuvchi 
suyuqlik yuzasini yoki qattiq jism yuzasini yupqa ko'pik qavati bilan ko'plab, yonayotgan modda bilan 
havodagi kislorod o'rtasida to'siq hosil qiladi (9.5-rasm). Bu to'siqning mustahkamligi ko'pikning turg'unlik 
xossasiga bog'liq bo'ladi. Ko'pik tez alan¬galanuvchi suyuqlikdan ancha yengil bo'lganligi sababli, uning 
yuzasida muhofaza qobig'i tashkil etadi, bu qobiq suyuqlik bug'lari hosil bo'lishiga to'sqinlik qiladi, 
shuningdek, kislorodni kiritmaydi. 
13.4-rasm. O’t o’chirish vositalari 

---

99 
 
Agar ko'pikning turg'unligi kam bo'lsa, unda suyuqlik yuzasida uzilish hosil bo'lishi mumkin, ya'ni 
tarang tortilib turgan parda ochilib ketishi mumkin, bu esa, albatta, alangalanishning qaytadan boshlanishiga 
sharoit yaratadi. Bundan tashqari, ko'pikning issiqlik o'tkazish xususiyati juda past bo'lganligidan, yonayotgan 
yuzadan issiqlikning suyuqlik yuzasiga ta'sir etishiga to'siqlik qiladi. Splinker asosan osma tarzda 
ishlatiladigan o't o'chirgichlarda keng qo'llaniladi. Ularning muhim o'rnatiladigan va zambilg'altakda olib 
yuriladigan turlari ham bor. Mexanik ko'piklar esa 4—6 ko'pik hosil qiluvchi poroshoklar yoki aralashmalarni 
suv va havo bilan aralashtirilishi hisobiga ko'pik generatorlari, ko'pik hosil qilish stvollarida ko'pikka 
aylantirib foydalaniladi. 
O'chirish uchun ishlatiladigan ko'piklarning tavsifli belgalari, ularning turg'unligi va ko'pik hosil qilish 
darajasidir. Ko'pik hosil qilish darajasi bu ko'pikni hosil qilish uchun sarflanadigan moddalarga nisbati 
hisoblanadi. Ko'pik hosil qilish darajasi kimyoviy ko'piklar uchun 5, mexanik ko'piklar uchun 8—12 bo'lishi 
mumkin. Yuqori ko'piruvchi mexanik ko'piklarda bu miqdor 100 va undan katta bo'ladi.