Fanidan O‘quv metodik majmua

Yong‘in to‘g‘risida avtomatik xabar beruvchi uskunalar (datchiklar) turlari: 
a- MDPI-0,28 issiqlik datchiki; b- DSP-0,38 issiqlik datchiki; v-datchik KI-1 (tutunga va temperatura 
oshishiga ta’sirlanadi); g-datchik SI-1 (alanganing yorug‘likiga ta’sirlanadi). 
Maksimal tipdagi ATIM xabarchisi xonadagi belgilangan harorat chegara miqdoridan ortib ketganda 
ishga tushadi. Bu xabar¬chilar 60 va 80 °C haroratga moslangan bo'lishi mumkin, harorat shunuqtaga 
chiqqandan keyin 2 minut davomida ishga tushadi. 
Muhofazalashi mumkin bo'lgan maydon 15 
m
2
. Differensial tipdagi TEDS xabarchisi harorat keskin 
ortishi hisobiga ishlaydi. TEDS o'rnatilgan xona harorati 7 
sek.
ichida keskin ko'tarilib ketsa, u ishga tushadi. 
Sunday xabarchining muhofaza qilish maydoni 30 m
2
. 
Maksimal differensial tipdagi xabarchilar tashqi muhit harorati ko'tarilishi hisobiga ishlaydi. Bunday 
xabarchilaming ishga tushish vaqti 50 sek, muhofaza maydoni 25 
m
2
atrofida. Issiqlik xabarchilarining ishlash 
uslublari va tuzilishlari har xil bo'lishi mumkin. Issiqlik ta'sirida ishlaydigan xabarchilarning bitta umumiy 
kamchiligi bor. Ular alanga yoki issiqlik ajralgandan keyin 1—2 minut o'tgach ishga tushadi. Yong'in vaqtida 
mana shu 1—2 minut nihoyatda qimmatga tushishi mumkin. 
Shuning uchun ham sanoat korxonalarida kam vaqt ichida ishga tushadigan xabarchilar o'rnatish 
maqsadga muvofiq. Bunday xabarchilar yong'in chiqishi bilan yoki birinchi chaqnash, tutun va uchqun 
chiqqan zahoti ishga tushishi kerak. Bunday asboblarni fotoelementlar ionizatsiya kameralari, yarim 
o'tkazgichlar va termoparalar yordamida amalga oshirish mumkin. Termoparaga asoslangan issiqlik 
xabarchilari issiqlikni elektr energiyasiga aylanishi asosida ishlaydi. Agar biz elektr zanjirni har xil elektr 
o'tkazuvchanlikka ega bo'lgan turli materialdan tayyorlasak va ularning ulangan yerlariga har xil issiqlik bilan 
ta'sir ko'rsatsak, bu zanjirda ma'lum miqdorda elektr yurituvchi kuch (EYuK) hosil be'ladi. Bu elektr 
yurituvchi kuchning miqdori zanjirda ishtirok etayotgan yarim o'tkazgichning xossasiga va haroratlar farqiga 
bog'liq bo'ladi. Har xil yarim o'tkazgichlardan tashkil topgan elektr zanjiri termopara deb yuritiladi. Elektr 
yuritish kuchi miqdorini oshirish uchun EYuK ni tashkil qiluvchi termoparalar soni oshiriladi (batareya 
tuziladi). 
TOL-10/100 stansiyasi sanoat obyektlaridan yong'in signalini qabul qilishga mo'ljallangan. Stansiya har 
biri 10 tadan nurga ega bo'lgan to'qqizta liniya blokini umuman Stansiya blokiga birlashtirgan holda qabul 
qilish qurilmasiga ega. Stansiya har bir nurga cheklanmagan miqdorda xabarchilar ulash imkoniyatini berish 
bilan birga, xabar signalini qabul qiladi, yo'nalishlarning normal ish-layotganliginni tekshiradi va 
nosozliklarni aniqlaydi, xabar signalini yong'inni o'chirish bo'limiga uzatadi, o't o'chirishning avtomatik 
tizimlarini ishga tushiradi. RUOP-I radioizotop ustanovkasi yonib ketgan joylarni tutun bo'yicha aniqlab, 
yorug'lik va ovoz signalarini beradi, yong'inga qarshi avtomatik tizimlarni ishga tushiradi.