Fanidan O‘quv metodik majmua

 
3. Iqtisodiyot tarmoqlari, binolari, inshoatlari va qurilish materiallarining yong‘inga qarshi 
bardoshlilik darajalari. 
Agar iqtisodiyot tarmoqlarini, binolarni, inshoatlarni va sanoat korxonalarini loyihalash va qurishda, 
unda bajariladigan ishlarning mohiyatidan kelib chiqadigan talablardan, unga texnik mustahkamlik, sanitariya-
gigienia va iqtisodiy talablardan tashqari, unga yong'in xavfi va yong'inga qarshi tura olish talablari ham 
qo'yiladi. 
QMQ 2.01.02-92 ga asosan hamma qurilish konstruksiyalari yonishi bo'yicha uch guruhga bo'linadi.
Yonmaydigan konstruksiyalar—bularga katta harorat ta'sirida yoki alanga ta'sirida yonib, kulga yoki 
ko'mirga aylanmaydigan qurilish konstruksiyalari kiradi (masalan, metall konstruksiyalar va mineral 
materiallar). 
Qiyin yonadigan konstruksiyalar—bunga katta harorat yoki ku-chli alanga doimiy ta'sir etganda tutab 
yonadigan, alanga ta'siri yo'qolishi bilan uchadigan sanoat konstruksiyalari kiradi (o'tga qarshi vositalar bilan 

---

91 
ishlov berilgan yog'och konstalksiyalar va sanoat chiqindilardan tayyorlangan—yarim organik va yarim 
mineral moddalardan tayyorlangan konstruksiyalar). 
Yonadigan konstruksiyalar—bularga alanga yoki katta harorat yondiruvchi vosita bo'lib, keyin alanga 
olib ketilgandan keyin ham yonishda davom etadigan sanoat konstruksiyalari kiradi (yog'och materiallar, 
qurilishda ishlatiladigan turli-tuman plastmassa materiallari). 
Bino qurilishida ishlatiladigan qurilish konstruksiyalarining yong'inga chidamliligini yoki yonishi 
ularning qanday materialdan tayyorlanganligiga to'g'ridan-to'g'ri bog'liq bo'ladi. Ammo ba'zi bir hollardan 
konstruksiyalarning o'tga chidamligiga uning tarkibiga kiradigan materiallarning o'tga chidamligiga nisbatan 
ko'proq bo'lishi mumkin (Masalan, issiq saqlovchi izolatsiya vositalarini metall tunuka bilan qoplab, uning 
o'tga chidamligini oshirish mumkin).
Yong'in sharoitida qurilish konstmksiyalariga katta harorat ta'siridan tashqari boshqa kuchlar ham ta'sir 
ko'rsatadi. Masalan, konstruksiyaning o'z og'irligi, u ko'tarib turgan umumiy og'irlikdan tashqari yana 
qo'shimcha statik va dinamik kuchlar ta'sir ko'rsatishi mumkin, bu sochilayotgan suvning, yig'ilayotgan va 
bosim tushayotgan bino qismlarining og'irligi va hokazo. Shuning uchun ham bunday kuchlar ta'sirida 
konstruksiyalar egilishi, buqilishi va mustahkamligini yo'qotib, ko'tarish qobiliyatiga putur etishi mumkin. 
Bundan tashqari, yong'in vaqtida qurilish konstruksiyalari xavfli darajadagi katta haroratda qizishi, erib 
yoki kuyib ketishi, shuningdek, yoriqlar hosil bo'lishi mumkin, bu yoriqlar orqali yong'inning qo'shni 
xonalarga tarqalish xavfi kuchayib ketadi. Shuning uchun ham sanoat konstruksiyalarining ma'lum muddat 
o'tga chidash berish holatlari belgilanadi va bu ishlatish imkoniyati sifatida