Fanidan O’quv – uslubiy majmua

Minorai Kalon (forschada «Katta minora»).-Buxorodagi eng mashhur

yodgorliklardan biri hisoblanadi. Balandligi 50 metr bo‘lgan bu minora, tarixchi

Narshaxiy

yozishicha,
hijriy
521-yil,
(1127-yilda)
Qoraxoniy
hukmdor

Muhammad Arslonxon (1102-1130-y.y) bo‘yrug‘iga binoan, muxandis va me’mor

Bako loyihasi asosida bunyod etilgan. Minorai Kalon o‘rnida u qurilgunga qadar

ham minora bo‘lgan. Ammo minora qulab tushgach, hozirgisi mustahkam qilib
qayta qurilgan.

Minora pishiq g‘ishtdan, (27x27x4x5) changxok (alebastr) loyida terilgan.

Minora yuqoriga qarab ingichkalashib borib, muqarnas bilan tugaydi. 16 ravoqli

darchalar orqali atrofni kuzatish mumkin. Minora tepasiga eni 1 metr bo‘lgan, 104

pillapoya orqali chiqiladi. Zinalar minoradagi 5 ta tor darchalar orqali yoritiladi.
176

Darchalar ichkariga qarab keskin kengaygan bo‘lib, bunda ichkariga quyosh

nurining ko‘proq kirishiga mo‘ljallangan. Minorani bezash ishlari ham silliqlangan

g‘isht yordamida amalga oshirilgan. Bezak g‘ishtning o‘rniga qarab turli shaklda,

sirti silliq pardozlangan. Minora 14 ta ustma-ust joylashgan turli xil matematik
shaklda bejirim bezakli dandanalar bilan bezatilgan. Bezaklar orasida tarixiy va
diniy mavzudagi kufiy uslubidagi yozuvlar uchraydi.
Xususan, imoratning qoq belida minoraning qurilgan vaqti va uni qurdirgan

Arslon Muhammadxonning ismi yozilgan. Ammo bu yozuv bo‘lak-bo‘lak holatda

saqlangan bo‘lib, qurilgan davridagi yozilgan yozuvdan faqat «besh yuz» so‘zi

qolgan. Minoraning yuqori qismida qandaydir yozuv bo‘lgan. Ammo bu yozuv

1920 yilda, sho‘rolar bosqini davrida minoraga qarab otilgan snaryad natijasida

vayron etilgan. Minora 1924, 1960 hamda 1997-yillarda ta’mirlangan.

(Ekskursantlarga tomosha qilish va rasmga tushishlari uchun 2 daqiqa vaqt
beriladi. Savollarga javob beriladi).

177

10.9-rasm. Poyi Kalon ansambli.
178

4

3

2

1

10.10-rasm. Poyi Kalon ansamblini ko’rsatish tartibi.

179