49
1) Тўсинли қурилмалар ҳақида билади.
2) Тўсинларнинг турлари, ўлчамлари, материаллари ва қўлланиш соҳала-
рини билади.
3) Тўсинларни ѐпмаларда,
биноларда, иншоотлар ва кўприклар қуришда
жойлаштириш усулларини билади.
4) Бино ва иншоотларда тўсинлар системасини уч ҳил вариантда бўли-
шини ўрганади.
5) Объектни монтаж қилганда тўсинларнинг ўзаро туташишини (қаватли,
бир ҳил соҳада, пасайтирилган) билади.
Таянч сўз ва иборалар:
9.1. Тўсинлар
9.2. Оралиқ
9.3. Кесим юза
9.4. Юк кўтарувчи қисм
9.5. Тўсинларни ўзаро туташиши
9.6. Бош тўсин
9.7. Тўшама тўсин
9.8. Ораѐпма
Тусинлар турар-жой бинолари,
давлат муассасалари, ишлаб чикариш
майдончаларини куришда каватлараро ѐпмаларда, куприкларда ва бошка бир
катор сохаларда кулланилади. Тусинларда кенг куламда фойдаланишнинг
асосий сабабларидан бири тусин конструкциясининг
оддийлиги ва ундан
фойдаланишнинг ишончлилигидадир. Пролѐтлари 15...20 м келадиган бино
иншоотларда ялпи кесимли тусинлардан фойдаланиш максадга муофикдир.
Тусинларнинг турлари. Эгилишга ишлайдиган тусинбоп қурилмалар
кесимининг самарадорлигини ифодаловчи курсаткич - кесимнинг ядро ма-
софасидир:
қW/A(кесим каршилик моментининг кесим юзасига нисбати).
Доира, тугри туртбурчак ва куштавр шаклидаги
тусин кесимларининг ядро
масофаларини таккослаганда (14-расмда) куштаврли кесим тугри туртбур-
чакли кесимга нисбатан 2 баробар, доиравий кесимга эса 3 баробар самара-
лирок эканлигини курамиз. Расмдан куриниб турибдики, куштаврнинг
бундай хусусиятига эга булишига сабаб унинг
кесимида материалнинг ба-
ландлик буйича таксимланиши нормал кучланишлар таркалиши эпюрасига
ухшаб кетади. Шу сабабли металл тусинлар сифатида асосан куштавр ѐки
швеллер ишлатилади.
14-расм. Тусин кундаланг кесимининг оптимал шакллари
50
Тусинларга тушадиган юк ва пролѐтга караб тусинлар ѐйма ѐки йигма
булиши мумкин. Йигма тусинлар пайвандли ѐки болтли булади. Ёйма тусн-
лар кам мехнат талаб килиши сабабли
бошка тусинларга нисбатан
афзалрокдир. Аммо, сортаментнинг чегаранганлиги уларни эгувчи моменти-
нинг киймати катта булган холларда ишлатилишга йул куймйди. Бундай
холларда йигма тусинлардан фойдаланишга тугри келади. Бундан ташкари,
курилишда
юпка деворчали, эгма проффиллардан ташкил топган тусинлар,
прессланган алюминий котишмаларидан ясалган йигма тусинлар,
икки хил
маркали пулатлардан ташкил топган тусинлар ва олдиндан зуриктирилган
тусинлар кулланилади. Статик схемаси буйича тусинлар бир пролѐтли ва куп
пролѐтли булиши мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: