Фанидан маъруза матни

22.3-расм. ГЭС турбинасига сув келтириш схемаси. 
 
Қувурга ва унинг таянчига таъсир қилувчи кучлар
 
Очиқ усулда жойлашган қувурлар анкер таянчларга маҳкамланадилар. Бу таянчлар қувурга 
таъсир қилувчи кучларни қабул қилиб, трассада қувур турғунлигини таъминлайди. Орлиқ 
таянчлар эса анкер таянчлар оралиғида (ўртасида) жойлашиб қувурни ушлаб туради. Қирқма 
қувурлар оралиқ таянчларда бемалол ўқий деформацияга мос равишда силжиши мумкин, 
чўкадиган тупроқларда эса қувурларнинг баландлиги бўйича ўзгаришини таъминлайди. 
Анкер таянчлар орасидаги масафа 150...200 м қилиб олинади. Қувур қиялиги горизонтга 
нисбатан кичик бўлиб, улар компенсаторларга эга бўлса, Узунлик масофалари анкер таянчлар 
учун 350...400 м бўлиши мумкин. 
Қувурга таъсир қилувчи кучлар ташқи таъсир ва юкланиш ҳисобига вужудга келади. 
Юкланишлар - нормал эксплуатация даврида ва авария ҳолатда (айрим қувур элементлари 
ишламанганда, сейсмик таъсирда, қувур текширилаѐтганда ва бошқалар кузатиладиган кучларга 
ажратилади). 
Энг қулай кучлар мажмуаси қувур эгилган қисмида сув йўқ ҳолда бўлиши мумкин, яъни 
таянчни қувур асосига қисувчи куч тенг таъсир этувчиси йўқ, R
A
=0. 
Ҳисобий юкланиш кучи R
Ҳ
қувурга ѐки унинг таянчига юкланишнинг ортиқча оғирлик 
коэффициентига кўпайтмасига тенг (ҚН ва Л II-50-74, 8б). 
22.1 - жадвал 
№ 
Юкланишлар 
Ортиқча оғирлик 
коэффициенти 
1. 
Гидростатик босим 
К
ОР 
= 1 
2. 
Гидравл. зарб босими 
1,2 
3. 
Қувур оғирлиги 
1,1 
4. 
Сувнинг оғирлиги 
1 
5. 
Қувур ички босими камайганда ҳавонинг ташқи босими 
1,2 
6. 
Температура таъсири 
1,1 
7. 
Компенсаторда ишқ. кучи 
1,2 
8. 
Оралиқ таянчларда ишқ. кучи 
2 
9. 
Қурилиш-монтаж юкланиши 
1 
10. 
Текшириш юкланиши 
1 
11. 
Сейсмик таъсир 
1 
Ёпиқ затворга таъсир қилувчи сувнинг босим кучи ўқий куч ҳосил қилади. 

---

н
н
Ђ
А
4
2
1
(Н) 
Д
1
диаметр Д
2
диаметрга ўтишда ҳосил бўладиган ўқий куч 
А
Н
Н
Д
Д
2
1
2
1
2
2
2
2
4
Тўғри участкали қувур горизонтга бурчак остида жойлашганда сув оғирлиги қувур ўқига 
нисбатан қуйидагича куч ҳосил қилади 
Таянчларга бу куч l масафада қуйидагича катталикда бўлади: 
Қувур оғирлиги ўқий ташкил этувчини беради: 
Нормал ташкил этувчи эса: 
Оралиқ таянчлардаги ишқаланиш кучи 
бу ерда f - ишқаланиш коэффициенти.