Фанидан маъруза матни

 
ТРлар параметрларини аниқлаш 
Тенглагич резервуарларини ҳисоблашда аниқланиши зарур катталикларга: 
1) горизантал кесимининг критик F
кр
юзаси (тебранишни сўндирадиган); 
2) ГЭС юкланиши "0" га тенглашгандаги резервуардаги энг катта сув сатҳи;
3) ГЭС юкланиши тезда ошганда резервуардаги энг паст сув сатҳи киради. 
IV ва V типдаги резервуарнинг туташтирувчи шахталари юзаси тебраниш тўлқин 
турғунлиги шартига кўра танланади. Бу шахта баландлиги эса энг чекти (пастки ва юқориги) 
сатҳлардан аниқланиб, бу зонада кичик тебранишлар ГЭС турғун ишига таъсир кўрсатиши 
мумкин. Бундай сатҳлар энг баланд статик сатҳдан барқарор ГЭС режимидаги Q = max энг паст 
сатҳ эса сув омборидаги минимал сатҳига тўғри келадиган вақтда танлаб олинади. 
Юқори отметка туташтирувчи шахтада энг баланд статик сатҳдан тепароқда, пасткиси эса 
ГЭС барқарор режимидаги резервуар қўзғалмас сатҳидан камроқ олинади.
Дифференциал резервуарлар учун (VI ва VII тип) (5) ва (6) шартлар ташқи цилиндрга тегишли 
бўлиб, ички цилиндр майдони ҳам ҳисобга олинади. 
Дифференциал VI ва VII резервуарлар ва I ва III типдаги цилиндрик резервуарлар кесими 
юзаси (7) шартдан берилади ва иқтисодий ҳисобларга кўра ГЭС юкланишсиз шартларга асосан энг 
сўнги F қиймати аниқланади. 

---

Энг (катта) баланд сув сатҳи, ГЭС бирданига юкланишсиз қолганда, сув омборидаги сатҳ 
энг юқори отметкадаги ҳолда кузатилади. Сув оқиб тушиши резервуар тепа қисмидан рухсат 
этилмайди. Шунинг учун резервуар тепа қисми отметкаси энг баланд сув сатҳидан юқорироқ 
олинади. 
Энг паст сатҳ сув омборидаги сатҳ қўзғалмас сатҳдаги ҳолда кузатилади. Бунда авария 
ҳолати бир ѐки икки агрегатларнинг бошқалари қаторига қўшилиши ва максимал юкланишда ГЭС 
режимини (ўрнатиш) белгилаш мумкин. Агрегатлар ФИК = max бўлиши таъминланади. 
Четки сатҳларни (Z
max
ва Zmin) ҳисоблашда ғадир - будурлик коэффицентининг мумкин 
бўлган (четланиш) фарқланишига кўра тўзатиш киритилади. Тенглагич резервуарни юкланиш 
пасайишига ҳисоблашда напорли даривация ғадир - будурлик коэффицентини камроқ (0,001 га) 
қилиб олинади. Масалан, 0,013 ўрнига 0,012 олиниши керак. Z
mih
ни топишда эса пастки камера 
ҳажми ошганда ғадир-будурлик коэффиценти 0,001 га оширилиб топилади. 
Ҳисоблаш қўйидагича бажарилади. 
Биринчиси F
кр
топилади ва F>F
кр
бир неча катталиклар I. III. VI ва VII типдаги 
резервуарлар учун берилади. IV ва V типдаги резервуарлар учун бирлаштирувчи шахта кесими 
юзаси (F
КР
) дан топилиб, бир неча камера кесими учун катталик берилади. Ҳар бир вариант учун 
Z
max
ва Z
ьшр
топилади. 
Резервуарнинг оптимал параметри техник иқтисодий ҳисобларга кўра резервуарнинг 
ўлчамларининг напор, деривация ва турбина қувурига ҳаражатига таъсиридан аниқланади. 
Иқтисодий асосланган деривация ва трубапровод диаметри аниқ бўлса, оптималлик меъзони бўлиб 
капитал ҳаражатларнинг минимум қиймати резервуарга, деривацияга ва турбина қувурнинг бир 
қисмига нисбатан олиниши мумкин. Қувур қобиғи қалинлиги резервуардаги максимал сув сатҳига 
кўра ўзгарадиган қисми олинади. 
Ингури ГЭС ида тоғ жинсида ўйиб қилинган резервуар баландлиги 140 м га тенг
З
дер
+ З
рез
min
Камерали тенглагич резервуар учун Z
max
нинг кўпайиши юқориги камера ҳажмини 
камайтиради ва қувур нархини пасайтиради. Z
max
ошганда деривацияда сув босими ошиб, унинг 
нархи ошишига олиб келади. 
Агар Z
max
= 1 м бўлса, йиғиндивий ҳаражатлар 3-графикка асосан Z
max
= 4 м лигини 
кўрсатади. Иқтисодий тан олинган Z
max
= 3 - 5 м эканлиги исботланган. Худду шунингдек Z
mih
ни аниқлаш мумкин. 
Қувурни танлашда аниқловчи фактор бўлиб, сув ҳавзасидан фойдаланиш чуқурлиги h, м 
деривацион водовод Узунлиги ва кесим юзаси ва максимал сув ўтқазиш катталиги хизмат қилади.