Фанидан маъруза матни

ўлчаш ўзгартиргичи
деб аталади. Бирламчи ўлчаш 
ўзгартиргичлари, кўпинча, 
датчик
деб юритилади. Ўлчов асбоблари ва ўзгартиргичлари 
ўлчанаѐтган катталикнинг турига қараб тегишли номларга эга бўлади. Масалан: термометрлар; 
манометрлар; дифманометрлар; сарф ўлчагичлар; сатҳ ўлчагичлар; концентратомерлар; нам 
ўлчагичлар ва бошқалар. 
 
Сув чуқурлигини ўлчаш усуллари ва асбоблари 
Ўлчаш ишларини бажаришдан мақсад, дарѐ, кўл, сув ҳавзалари чуқурлигини ва сув таги 
рельефи характерини аниқлашдир. Ўлчаш натижалари сув транспортига, гидравлик иншоотлар 
лойиҳасини тузишга, гидроузел қуйи бьефларидан сув ювиб кетадиган зоналарни аниқлашга, сув 
таги узунлик ва кўндаланг профилларини аниқлашга ва бошқаларга керак бўлади. Гидрометрик 
створларда эса ўлчаш ишлари дарѐдаги сувнинг кўндаланг кесим юсасини ва марфометрик 
характеристикаларини аниқлаш учун бажарилади. 
Сув чуқурлиги тик чизиқ бўйича сув юзасидан то тагигача ўлчанади. Чуқурлик 
ўлчанадиган жой, 
ўлчаш вертикаллари
дейилади. 
Ҳар хил вақтда ўлчанган чуқурлик бир хил бўлиши учун, вақт давомида сув сатҳи 
ўзгаришини кузатиш зарур.
Ўлчаш ишларини бажаришда гидрометрик створда бир неча ўлчаш вертикаллари олинади. 
Агар дарѐ унча кенг бўлмаса, ўлчаш ҳар бир метр оралиғида бажарилади. Масофани ўзгармас 
нуқтадан трос ѐки ўлчаш лентаси орқали олинади.
Агар дарѐ кенг бўлса, ўлчаш вертикаллари камроқ олинади, бунда ўзгармас нуқтадан 
масофани угломер орқали топилади. Дарѐда кўндаланг ҳаракатланиш учун гидрометрик 
кўприклар, паром ѐки қайиқли ўтишдан фойдаланилади. 
Дарѐ ўзани мустаҳкам бўлмаса, ўлчаш ишларини тўғрисига ва орқасига ҳаракатланиб ҳар 
бир ўлчаш вертикали учун бажариш керак. Чуқурлик учун ўртача қиймат олиниб, унинг аниқлиги 
талаб даражасида қабул қилинади. 
Чуқурлик ўлчаш қўлда, механиқ равишда ва эхо-товуш бўйича ўлчаниши мумкин.
Қўлда бажариладиган ўлчаш қурилмалари соддароқ бўлиб, уларга гидрометрик