Фанидан маъруза матни

 
3 – маъруза. Ўлчаш ишлари. Сув чуқурлигини ўлчашда ишлатиладиган асбоблар. Сувнинг 
тезлигини ўлчаш усуллари ва асбоблари. Сув сарфини ўлчаш. Каналлар ва қувурларда сув 
сарфини термоанемометрик сарф ўлчагич ѐрдамида ўлчаш ҳамда унинг асосий 
характеристикаларини ўрганиш. 
 
Назорат-ўлчаш асбоблари тўғрисида маълумотлар
Ўлчаш техникаси халқ хўжалигининг барча соҳаларида фан-техника тараққиѐтининг муҳим 
омилларидан биридир. Кейинги йилларда технологик жараѐнларнинг ўсиш тезлиги ошди, бир 
агрегатда ўлчанадиган параметрлар сони кўпайди. Шу боисдан ўлчаш воситаларининг ва ахборот-
ўлчов 
тизимларининг 
ишончлилиги 
кўп 
ҳолларда 
агрегатнинг 
умуман 
ишончлилигини 
белгилайди. Параметрларнинг тўғри қийматларини билмасдан туриб ва бу қийматларни автоматик 
назорат қилмасдан туриб, технологик жараѐнларни ѐки агрегатларни тўғри бошқариб бўлмайди, 
ўлчов воситаларисиз эса автоматлаштириб бўлмайди. 
Бугунги кун техниклари ва мухандислари янги технология ҳамда техникадан 
фойдаланишга, технологик жарѐнларни автоматлаштиришни кенг жорий этишга, ишлаб чиқариш 
резервларини (заҳираларини) аниқлаш ва уни жадаллаштиришга қодир бўлишлари керак. Хусусан, 
техниклар ва мухандислар олдида фан-техника тараққиѐтининг йўл бошловчиси бўлишдек 
маъсулиятли вазифа турибди. Кузатувчи идрок қилиши учун қулай шаклдаги ўлчов информацияси 
сигналини ишлаб чиқишга хизмат қиладиган ўлчов воситаси 
ўлчов асбоби
дейилади. Ўлчов 
асбобида кузатувчи ўлчанаѐтган катталикнинг сон қийматини ўқиши ѐки синаши мумкин. Ўлчов 
асбоблари аналог ва рақамли бўлиши мумкин. Аналог ўлчов асбобларида асбобнинг кўрсатиши 
ўлчанаѐтган катталик ўзгаришларининг узлуксиз функциясидан иборат бўлади, рақамли ўлчов 
асбобларида эса кўрсатишлари ўлчов информацияси сигналини дискрет ўзгартириши натижасидан 
иборат бўлган рақамли шаклда ифодаланган бўлади. 
Ўлчашга доир ахборотни узатиш, ўзгартиш, ишлов бериш ва сақлаш учун қулай бўлган, 
аммо кузатувчи бевосита идрок қилиши мумкин бўлмайдиган шаклдаги сигнални ишлаб чиқиш 

---

учун хизмат қиладиган ўлчаш воситаси