Фанидан маъруза матни

10.2 – расм. Насос станциясининг кўриниши. 
1-
затвор; 2-насос; 3-двигател. 
 
Сув йиғиш электростанциялари (СЙЭС, ГАЭС) 
гидроэнергетик қурилмаларнинг юқори 
келтирилган икки турининг ҳам вазифасини бажариш мумкин, яъни ГЭС сифатида ҳам ва насос 
станцияси ҳолатида ҳам ишлаш мумкин. 
10.3 – расм. ГАЭС нинг кўриниши. 
1- кучайтирувчи трансформатор; 2- кўприк кран; 3- генератор - двигател; 
4- радиал –ўқли турбина; 5- насос; 6- шарсимон затвор.
Маълумки, сутканинг баъзи пайтларида (кечаси) энергия истеъмоли кундузги энергия 
истеъмоли қийматидан анча паст бўлади. Шундай пайтларда ГАЭСда насос агрегатлари ишга 

---

тушиб юқори бьефдаги сув ҳавзасини тўлдиради. Кундузги энергия истеъмоли энг юқори бўлган 
соатларда юқори бьефдаги ҳавзадан сув пастга тушиб турбиналарни ишга туширилади ва электр 
энергияси ишлаб чиқилади. 
Натижада насослар арзон электр энергия истеъмол қилиб сув ҳавзасида зарур миқдордаги 
сувни тўплайди, ундан эса анчагина қиммат бўлган электр энергияни ишлаб чиқариш учун 
фойдаланилади. 
ГАЭСларнинг самарадорлиги шундан иборатки, улар кундуз куни эрталаб ва кечки 
энергия истеъмолининг максимум қийматларида энерго системага ишлайди, кечаси эса арзон, 
баъзан эса талаб қилинмаган электр энергиясидан фойдаланилади. СЙЭС фақат суткалик эмас, 
балки ҳафталик ва мавсумий сув режимига мослаб ишлайдиган бўлиши мумкин. 
СЙЭС ҳар хил энергия йўқолишлари ҳисобига, энерготармоқдан оладиган энергиясининг
70÷75 % қийматини қайта ҳосил қилади. СЙЭС кечаси ҳосил бўладиган юкланиш графиги 
ўзилишини тўлдириб, ҳамда эрталабки ва кечки чўққи юкланишни камайтириб, АЭС ва ТЭС 
техник ишлаш шароитини сезиларли даражада яхшилайди ва 1 кВТ соат электр энергияси олишга 
кетадиган солиштирма ѐқилғи сарфини камайтиради, натижада электроэнергетика тармоғида 
ѐқилғини иқтисодий тежаш имконини беради. 
Ҳозирги пайтда жаҳондаги энг йирик ГАЭС АҚШдаги Бас-Каунти ГАЭСи ҳисобланади. Унинг 
қуввати 2100 МВт, напори 330 м. МДҲда Киев СЙЭС (N=225 МВт), Загорск (N=1200 МВт), 
Кайшядор СЙЭС (N=1600 МВт) лари қурилмоқда. АҚШда энг катта СЭЙС Ҳолейни лойиҳаси 
тўзилган, унинг қуввати 2500 МВт.