Фанидан маъруза матни

в
р
К
k
К
1
,
, 
бу ерда k
1
– КГЭС баҳоси пасайиши коэффициенти бўлиб, сақланиб қолган иншоот ва 
жиҳозлардан фойдаланиш имконини ҳисобга олади. 
КГЭС учун баланс фойда ишлаб чиқаришнинг йиллик сарф-ҳаражати 12% миқдорида 
ўрнатилган: 
ГЭС
И
БФ
12
,
0
.
НДС эса йиллик сарф-ҳаражат ва баланс фойданинг йиғиндиси 18% миқдорида ўрнатилган:
)
(
18
,
0
БФ
И
КНС
ГЭС
.
ГЭС томонидан ишлаб чиқарилаѐтган электр энергиясининг йиллик миқдори қуйидагича 
аниқланади: 
ГЭС
сн
ГЭС
у
ГЭС
у
ГЭС
о
k
Т
Р
Э
1
,
бу ерда Р
у
ГЭС
– ГЭСнинг номинал қуввати; 
Т
у
ГЭС 
- номинал қувват ишлатилган соатлар сони; 
ГЭС
сн
k
- КГЭС ўз манфаати учун электр энергияси сарфини ҳисобга олувчи коэффициент. 
Қайта қурилган (реконструкция) КГЭСда ишлаб чиқарилаѐтган электр энергияси тарифи 
қуйидагича аниқланади: 
ГЭС
о
в
к
ГЭС
Э
Э
НДС
k
H
N
k
L
р
Т
12
,
1
, сум/кВт.соат.
Реконструкция қилинган КГЭСлар ишлаб чиқараѐтган электр энергияси тарифи 
аниқланиши қуйидагича: 
ГЭС
о
в
к
ГЭС
Э
Э
НДС
k
H
N
k
L
р
Т
12
,
1
, сўм/кВт.соат
КГЭС самарадорлигини аниқлаш қаралаѐтган региондаги электр энергияси тарифи билан 
солиштириш йўли амалга оширилади. Тариф катталиги истеъмолчилар гуруҳи, энергиядан 
фойдаланиш ҳажми, регионда ишлаб чиқарилаѐтган (генерацияланаѐтган) қувват структураси, 
региондаги дефицитлик ҳолати ва бошқа ишлаб чиқариш ва конкрет бир регионнинг социал-
иқтисодий ҳусусиятларига боғлиқ ҳолда шакллантирилади. 
Автоном юкланишга ишловчи КГЭСлар самарадорлиги улар томонидан ишлаб 
чиқарилаѐтган электр энергияси тарифини альтернатив электр станциялари (одатда, дизель электр 
станцияси (ДЭС) қабул қилинади) томонидан ишлаб чиқарилаѐтган электр энергияси тарифи 
билан солиштириш орқали аниқланади. 
Агар
ДЭС
э
ГЭС
э
Т
Т
бўлсагина КГЭС самарали ҳисобланади. Бу ерда Т
э
ДЭС
– ДЭС томонидан ишлаб чиқиладиган 
электр энергияси тарифи. 
ДЭСда ишлаб чиқиладиган электр энергияси тарифи қуйидаги аниқланади: 
ДЭС
о
ДЭС
ДЭС
э
Э
КНС
БФ
И
Т
,
бу ерда И
ДЭС
– ДЭСда электр энергияси ишлаб чиқариш учун кетадиган сарф-ҳаражат; 
БФ – ДЭС электр энергиясини сотишдан олинган баланс фойда; 

---

КНС - қўшимча қилинган нарх учун солиқ; 
Э
о
ДЭС
– ДЭС томонидан ишлаб чиқиладиган электр энергиси. 
ДЭСда ишлаб чиқаришга кетадиган йиллик сарф-ҳаражат тўғридан тўғри эксплуатацион 
ҳаражатлар, амортизация ажратмалари, шунингдек ѐнилғи учун кетадиган сарф-ҳаражатларни ўз 
ичига олади: 
ДЭС
ѐ
ДЭС
а
ДЭС
экс
ДЭС
И
И
И
И
,
бу ерда 
ДЭС
экс
И
- тўғридан-тўғри эксплуатацион сарф-ҳаражатлар;
ДЭС
а
И
- амортизацион ажратмалар; 
ДЭС
ѐ
И
- ѐнилғи учун кетадиган ҳаражатлар. 
Дастлабки ҳисоблар учун тўғридан-тўғри эксплуатацион ҳаражатлар ва амортизацион 
ажаратмалар йиғиндиси капитал ҳаражатларнинг 15% га тенг деб олиниши мумкин: 
ДЭС
ДЭС
а
ДЭС
экс
К
И
И
15
,
0
,
бу ерда К
ДЭС
– ДЭС бўйича капитал ҳаражатлар. 
ДЭС бўйича капитал ҳаражатлар катталиги қуйидаги боғлиқликдан фойдаланилган ҳолда 
аниқланиши мумкин: 
ДЭС
у
ДЭС
у
ДЭС
P
k
K
,
бу ерда k
у
ДЭС
– ДЭС бўйича солиштирма капитал ҳаражатлар, сум/кВт (24.5-расмга 
қаранг);
Р
у
ДЭС 
– ДЭСнинг ўрнатилган қуввати:
ДЭС
р
ГЭС
у
ДЭС
у
k
Р
P
,
k
р
ДЭС
- қувват бўйича эквивалентлик коэффициенти бўлиб, ДЭСнинг ўз манфаати учун 
кетказилган қўшимча қувватни ҳисобга олади ва (1÷1,1)га тенг бўлади. 
Ёнилғи учун ҳаражатлар қуйидагича аниқланади: 
т
ДЭС
т
ДЭС
Т
Ц
В
И
,
бу ерда В
т
ДЭС
– ДЭСда ѐнилғи сарфи, т;
Ц
т
ДЭС 
– 1 т дизель ѐнилғиси нархи. 
ДЭСда ѐнилғи сарфи қуйидагича аниқланади: 
ДЭС
ДЭС
у
ДЭС
т
Э
b
B
,
бу ерда b
у
ДЭС
– ѐнилғининг солиштирма сарфи (г/кВт.соат) (24.5-расм); 
Э
ДЭС
– ДЭСдан олинаѐтган электр энергияси бўлиб, у қуйидагича аниқланади: 
ДЭС
сн
ГЭС
у
ГЭС
у
ДЭС
k
Т
Р
Э
,
k
сн
ДЭС
– электр энергияси бўйича эквивалентлик коэффициенти бўлиб, ДЭСнинг ўз 
манфаати учун кетказилган қўшимча электр энергияси сарфини ҳисобга олади (1÷1,05). 

---