Фанидан м а ъ р у з а л а р м а т н и

61-мисол. Ҳисобот йилида 2000т томат қайта ишланди. Ундан 1,9млн. шартий банка томат-паста тайёрланган, консерва цехига 176 туб пюре топширилган. Соус тайёрлаш учун. Янги томатдаги қуруқ модда миқдори 5,5%, уруғ ва пўстлоқ миқдори 4%.
Томат ювиш учун 3 минг м³ сув сарфланган, сувдаги ўртача қуруқ модда миқдори 0,05%. Навлашда 80 т яроқсиз томат ажратиб олинган. Улардаги ўртача қуруқ модда миқдори 4%, уруғ ва пўстлоғи 4,6%. Ишқалагич ва финишерда 100 т чиқит чиқган. Чиқитдаги қуруқ модда миқдори 0,3%.
Хисоблаб қуруқ модда балансини тузиш талаб қилинади.

1. 
   Кайта ишланган томатдаги қуруқ модда миқдорини маълум услуб асосида ҳисоблаймиз (45)
   

т.
2. Тайёр махсулотдаги қуруқ модда массасини (46) формула билан топамиз

ва тайёр маҳсулотнинг умумий миқдорида % ҳисобида қанчасини ташкил этишини топамиз (47)

3. (49) формула ёрдамида сув билан кетган қуруқ модда миқдорини топамиз

(50) формула билан эса қайта ишлашга келган маҳсулот миқдоридан % ҳисобида

4. (45) формула ёрдамида конвейерда ажратилган яроқсиз томатлардаги қуруқ миқдорини топамиз

қайта ишлашга келган махсулот миқдоридан % ҳисобида (52) формула орқали ҳисоблаб топилади

5. (54) формула ёрдамида ишқалагич ва финишёрда йўқолган қуруқ мод-да миқдорини ҳисоблаб топамиз



б-нинг қийматини (56) формула орқали топамиз



қайта ишлашга келган хом ашё умумий қуруқ моддаси миқдоридан % ҳисобида (55) формула асосида ҳисобланади



6. 176 мшб пюре консерва цехига пюре тайёрлаш учун топширилган

қайта ишлашга келган хом ашё қуруқ модда миқдоридан % ҳисобида

7. Тайёр маҳсулот ва ҳисобланган йўқотишлардаги қуруқ модда миқдори

Х_умум= Х₁+Х₂+Х₃+Х₄+Х₅ = 86,36+1,42+2,89+0,28+8,00=98,95%

Куруқ модданинг аниқланмаган йўқотишлар миқдори

С_{номаълум} = 105,6 – (91,2+1,5+3,05+0,3+8,45) = 1,1 т ёки

100 – 98,95 = 1,05 %
Томат қуруқ моддаси ҳисоблари «Куруқ модда баланси» номли 15 жадвалга киритилади.
15 жадвал

Ишлаб чиқаришга келган қуруқ модда			Ишлаб чиқаришда қуруқ модда бўлиниши
Хом ашё номи	Миқ-дори, кг	Қуруқ мод-да умумий миқдорига нисбатан % ҳисобида	Махсулот, чи-қит ва йўқо-тишлар номи	Миқ-дори, т	Қуруқ модда умумий миқ-дориги нис-батан % ҳи-собида
Томат би-лан (уруғ ва пўслоғ	105,6	100,0	Томат-паста… бошқа цехга берилган	91,20 8,45	86,36 8,00
			Жами махсулот	99,65	94,36
			Ювиш сувида	1,50	1,42
			Конвейерда навланган томатларда	3,05	2,89
			Ишқалагич чи-қитида (уруғ ва пўстлоқ)	0,30	0,28
			Жами чиқитда	4,85	4,59
			Аниқланмаган йўқотишлар	1,10	1,05
			Жами	105,6	100,0

Хом ашёдаги қуруқ модданинг маълум вақтдаги (смена, кеча-кундуз, ой, мавсум) миқдори % ҳисобида қуйидаги йўл билан топилади.

Фараз қилайлик, маълум вақт бирлигида n партия хом ашё қайта ишланди. Уларнинг массаси А₁, А₂, А₃, … , А_n кг, қуруқ модда миқдори с₁, с₂, с₃, … , с_n %.
Қуруқ модданинг ўртача миқдори