Fanidan barcha bakalavriat ta’lim yo

turib, nafasni chuqur olgancha, avval poyabzalni, so’ng ustki kiyimlarpi yechish 
zarur.
Umuman; cho’kish turlari quyidagicha:
Haqiqiy yoki «xo’l» cho’kish.
Asfiksiya yoki «quruq» cho’kish.
a)
 
oq asfidsiya bo’g’ma xolat; b) ko’k asfiksiya-o’qiga suv tushib, nafas 
ololmaydigan xolat.
Ikkilamchi cho’kish.
Suvdagi o’lim.
 Shulardan eng ko’p uchraydigani «xo’l»cho’kishdir. Bunda odam 
o’z organizmida kislorod tanqisligini seza boshlagach, talvasaga tushadi, nima bo’lsa 
ham, bir marta nafas olishga intiladi. Ammo suzishni bilmagani uchun qo’l-
oyoqlarini osongina harakatlantira olmaydi. Kislorod tanqisligi yuz bergach, u 
beixtiyor og’zini ochib yuboradi va nafas olmoqchi bo’lib, butun o’pkasini suvga 
to’ldirib qo’yadi. Natijada miya kisloroddan ochiqib, odam hushidan ketadi. 
Hushidan ketgandan so’ng u boshqa nafas ololmaydi. Shu tufayli o’pka «o’zicha» bir 
necha marta nafas olib, o’zidagi bor havoni ham siqib chiqaradi va o’rni suv bilan 
to’ladi. Bunday paytrda odamning arterial va venoz qon bosimi haddan tashqari 
oshib (1, 5-2 baravar), yurak urishi sekinlashadi va shunda yurak urishning 
tuxtashidan oldin kuza tiladigan bradikardiya taxikardiyaga aylanadi va qon bosimi 

---

361 
keskin pasaya boshlaydi. Chuchuk suvga cho’kkan odam o’pkasining hajmi juda 
kattalashadi-yu, lekin alveolalarida sho’r suvda cho’kkan odamlarnikiga qaraganda 
suyuqlik-kamroq yig’iladi. Chunki unda osmotik bosim ko’proq bo’lgani uchun 
chuchuk suv alveolalardan qonga o’tib, qonning umumiy miqdorini oshiradi. Shu 
onda yurak urishdan to’xtaydi. Cho’kkan odamning rangi odatda ko’karib, klinik