Fani bo’yicha O’quv-uslubiy majmua

Qimmatli qog‘ozlar va ularning hisobi.

1993 yil 2 sentyabrda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining «Qimmatli qog‘ozlar va fond birjalari to‘g‘risida»gi qonuniga muvofiq «Qimmatli qog‘ozlar - bu ularni chiqargan shaxs bilan ularning egasi o‘rtasidagi mulkiy huquqlarni yoki qarz munosabatlarini tasdiqlovchi, dividend yoki foiz ko‘rinishida daromad to‘lashni hamda ushbu hujjatlardan kelib chiqadigan huquqlarni boshqa shaxsga berish imkoniyatini nazarda tutuvchi pul hujjatlaridir». Yuqorida qayd etilgan qonunga ko‘ra, qimmatli qog‘ozlarga:

• 
  aksiyalar;
  
• 
  obligatsiyalar;
  
• 
  xazina majburiyatlari;
  
• 
  depozit va xazina sertifikatlari;
  
• 
  veksellar;
  
• 
  hosilaviy qimmatli qog‘ozlar kiradi.
  

Aksiya (gollandcha actie so‘zidan olingan bo‘lib, qimmatli qog‘oz degan ma’noni anglatadi) - bu aksiyadorlik jamiyatining ustav fondiga muayyan hissa qo‘shganlikdan guvohlik beruvchi, uning egasiga foydaning bir qismini olish va, odatda, ushbu jamiyatni boshqarishda ishtirok etish huquqini beruvchi qimmatli qog‘ozdir.
Aksiya amal qilish muddati cheklanmagan qimmatli qoG‘oz bo‘lib, u uni chiqargan aksiyadorlik jamiyati amal qilib turgan vaqt mobaynida muomalada bo‘lishi mumkin.
Aksiyalar ikki turga bo‘linadi:

• 
  oddiy aksiyalar;
  
• 
  imtiyozli aksiyalar.
  

Oddiy aksiya aksiyadorlar yiG‘ilishida ovoz berish huquqini beradi, olinadigan dividend miqdori aksiyadorlik jamiyatining olgan sof foydasiga bog‘liq va boshqa hech narsa bilan kafolatlanmagan.
Imtiyozli aksiyalar aksiyadorlar umumiy yiG‘ilishida ovoz berish huquqini va bu bilan korxonani boshqarishda ishtirok etish huquqini bermaydi. Ularning imtiyozliligi shundaki, xo‘jalik faoliyati natijalaridan qat’iy nazar kafolatlangan daromadni olish imkoniyatini, ikkinchi tomondan, aksiyadorlik jamiyati tugatilgan vaqtda aksiyalar qiymatini birinchi navbatda olish huquqiga ega.