Фанга кириш. Театр саҳнасини ёритиш тарихи. Театрлардаги ёритишнинг турлари. Режа

2.2. Театрда ишлатиладиган ёритиш ускунулари. Прожекторлар. Светодиодлар.
Театр ёритиш асбоби – прожекторлар — қуйидаги конструктив элементлардан иборат қурилма:
1. Ёруғлик манбаи — оптик диапазонли электромагнит тўлқинларни генерациялайди (исталган типдаги электр лампалари).
2. Оптик тизим — ёруғлик оқимни асбобнинг вазифасига кўра қайта тақсимланади (акслантиргичлар, линзалар комплекти, объективлар тўплами).
3. Электр тизим — манбанинг ишлаш имкониятини таъминлайди (электр патрон, электр ўтказгич, зарур бўлганда —трансформатор, ишга туширишни тартибга соладиган аппарат ва ш.к.).
4. Электронли блок — DMX сигнали бўйича асбобнинг турли функцияларини бошқаришни таъминлайди.
5. Механик қисм — манба ва оптика шундай маҳкамланадики, бунда фокусдаш ва юстирлаш имкониятига эга бўлади.
6. Ҳимоя корпуси — лампа ва оптикани механик шикастланишлардан ҳимояни таъминлайди.
7. Лира — маҳкамлаш элементи, асбобни ёритиш конструкциясига, штативга ва бошқа жойларга осиш ёки ўрнатишни таъминлайди
Театр ёритиш асбобининг таснифи
(текисликда нурланиш оқиминининг ёруғликни тақсимлаш хусусиятига кўра)
1. Ёриткич — ёруғлик асбоби бўлиб, оптик тизим ёрдамида манбанинг ёруғлик оқимини қамраб олади ва уни қайта тақсимлайди
2. Прожектор — ёруғлик асбоби бўлиб, оптик тизим ёрдамида манбанинг ёруғлик оқимини қамраб олади ва уни кичик моддий бурчакда концентрациялайди
3. Проекционный прибор — ёруғлик асбоби бўлиб, оптик тизим ёрдамида манбанинг ёруғлик оқимини қамраб олади ва уни диапозитив текислигида кичик моддий бурчакда концентрациялайди, кейин ёруғлик оқимини катта моддий бурчакка қайтадан қайта тақсимлайди.
4. Сканер — ёруғлик асбоби бўлиб, оптик тизим ёрдамида манбанинг ёруғлик оқимини қамраб олади ва уни кичик моддий бурчакда концентрациялайди, бунда техник жиҳатдан нурнинг майдонда позициялаш имконини таъминлайди.
Театр ёритиш асбобларига қўйиладиган
ТАЛАБЛАР
1 – ёруғлик оқимининг шиддатини сифатли тартибга солиш (электрик ёки механик усул билан);
2 – ёруғлик доғи бўйича ёритилганлиги текис тақисмланган (бузилишларсиз);
3 – асбоб корпусининг исиш ҳарорати 150° дан ошмаслиги керак;
4 – манбага хизмат кўрсатиш учун оддийгина рухсат;
5 – нур параметрларини қулай ростлаш: «кенг–тор», фокусировка: «қаттиқ нур – юмшоқ нур»;
6 – асбобнинг ишлнчли қайд этиши;
7 – зарарли ёруғликларнинг мавжуд эмаслиги;
8 – шовқиннинг паст даражаси.
Театрда энг замонавий ёриглик ускуналари – светодиодли прожекторлар.
Светодиод – бу нурланадиган ярим ўтказувчи прибор, ушбу диоднинг металл-яримўтказувчи материалларидан ток ўтказилганда оптик нурланиши ишлаб чиқарилади. Нурланадиган ёруғ спектрнинг юққа диапазонда жойлашади. Унинг спектр кўрсатгичлари ярим ўтказувчи материалларининг кимё составига боғлиқ. Биринчи светодиод 1962 йилда Иллинойс университетида ишлаб чиқарилди. Сўнги йилларда светодиодлар ҳилма-ҳил йўналишларда ишлатилади. Светодиодли ёритгичлар, светодиодли катта экранлар, светодиодли индикаторлар, уяли телефонлар ва бошқа.