Фан ва техника тарихи” фанидан якуний ёзма иш

Фан ва техника тарихи” фанидан якуний ёзма иш вариантлари
22-вариант

1. 
   Қадимги Гретсия ва Рим фанининг ривожланиши.
   
2. 
   Эллинизм даври (эрамиздан аввалги ИИИ-И асрлар)да грек фанининг ривожланиши.
   
3. 
   Қадимги Римда илк мифологик қарашлар.
   

1. 
   ҚАДИМГИ ГРЕТСИЯ ВА РИМ ФАНИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ.
   

Қадимий Юнонистонда яшаб ўтган файласуф, нотиқ ва сиёсий арбоб Цицерон римлик бадавлат чавандоз оиласида вояга етди. «Цицерон» сўзи — «цицеро», яъни «нўхат» деган маънони англатади.
ЦИЦЕРОН Марк Туллий (Марcус Туллиус Cиcеро) (мил. ав. 106.3.1, Арпинум — мил. ав. 43.7.12, ҳоз. Гаэта яқини) — Рим сиёсий арбоби, нотиқ, ёзувчи. Римда таҳсил олиб, нотиқлик санъатини эгаллайди, сўнг Афина, Кичик Осиё ва Родосда ўз билимини мукаммаллаштиради. Элчилик даврида (мил. ав. 63 й.) Каталина фитнасини фош этгани учун «фуқаролик чамбари» билан тадкирланади ва Рим фукаролари орасида биринчи бўлиб «Юрт отаси» унвонига сазовор бўлади. Аммо римлик фитначиларни судсиз қатл этгани сабабли мил. ав. 58 й. да қувғинга учраб, хорижда яшашга мажбур бўлган. Цезарь ўддирилгач (мил. ав. 44 й.), Антоний буйруғи билан қатл этилгунига қадар Римнинг амалдаги ҳукмдори саналган.
Цицерон Римда таҳсил олиб, лотин тилини ўрганди. Шунингдек, нотиқлик санъатини мукаммал эгаллаб, Афина, Кичик Осиё ва Родос ороли ҳудудларига хос бўлган фасоҳат илми билан мустақил шуғулланди.
Файласуф м.а. 64-63 йилларда элчилик лавозимида хизмат қилиб, мустабид тузумнинг янги вориси Катилинга қарши нутқлар ирод этади. Унинг ана шу даврдаги тўртта нутқи нотиқлик санъатининг олтин жамғармасидан жой олган.
Суюкли қизи Туллиянинг ногаҳоний ўлими Цицеронни ғамга ботиради. Тақдирнинг бу оғир зарбасидан сўнг у фалсафа илми билан шуғуллана бошлайди.
Фаол сиёсий курашлар ва тажрибасизлик, қолаверса, машъум тақдир Цицероннинг фожиали равишда ҳалок бўлишига замин ҳозирлаб қўйганди. У Юлий Цезарнинг невара жияни Антоний ташаббуси билан қатл этилади. Файласуфнинг боши ўзи бир неча марта оташин нутқ сўзлаган жойга михлаб қўйилади.
Цицерон сиёсат, фалсафа ва адабиётда «ўрта оқим» ҳисобланган барқарорлик ва вазминлик ақидаларига содиқ бўлган. «Аралаш давлат тузилмаси» (монархия, аристократия ва демократиянинг қўшилишидан пайдо бўлган ҳокимият) Цицероннинг сиёсий идеали бўлиб, мил. ав. 2-а. бошидаги Рим республикасини бунинг намунаси деб ҳисоблаган. Цицерон файласуф сифатида атомизмта қарши чиқди, жонни ўлмас ва абадий деб билди, реал тасаввурларни реал бўлмаган тасаввурлардан фарқ қилиш учун мезон йўқ деб ҳисоблади. Фалса-фий асарларида этика масалаларига асосий эътиборни қаратди. Юнон фалсафаси атамаларини ишлаб чиқди. Давлат ҳақидаги рисолаларида давлатни хусусий мулкни ҳимоя қилувчи, умумий ҳуқуқ меъёрларига асосланган кишилар уюшмаси сифатида талқин этди.
Цицероннинг 58 та нутқи, 19 та асари ва 800 дан зиёд мактублари сақланиб қолган. Цицерон асарлари Римдаги фуқаролар уруши даври тўғрисидаги маълумотлар манбаи ҳисобланади. Цицерон жаҳон тарихида нотикдик санъатини мукаммал эгаллаган киши сифатида шуҳрат қозонган. Унинг турли суд жараёнларида сўзлаган нутқлари нотиклик санъатининг энг юксак намуналаридир. Цицерон ўз асарлари («Яхшилик ва ёмонликнинг чегаралари тўғрисида», «Давлат тўғрисида», «Қонунлар тўғрисида», «Мажбуриятлар тўғрисида» ва б.) ҳамда нутқлари билан Рим мумтоз насри ва адабий тилига тамал тошини қўйган. Цицероннинг «Верресга қарши нутқлар», «Катилинага қарши нутқлар», «Оратор ҳақида» трактатини Ойбек ўзбек тилига таржима қилган