Fan nomi: oliy matematika

FAN NOMI: OLIY MATEMATIKA
MAVZU: SIRT
PPS 107-GURUX TALABASI
BAJARDI: MAMUROV MAXSUD KAMILOVICH

Sirt — asosiy geometrik tushunchalardan biri, maʼlum shartlarni qanoatlantiruvchi nuqtalar toʻplami. Masalan, shar sirti (sfera)— shar markazidan bir xil masofada tarqalgan nuqtalar toʻplami.

Parallelepiped (yun. parallelos — parallel va epipedon — tekislik) — qarama-qarshi yoqlari oʻzaro parallel va teng parallelogrammlardan iborat oltiyoqlik
Fazo (matematikada) — mantiqiy fikrlanuvchi shakllar yoki biror konstruksiyalar amalga oshiriladigan muhit. Mac, elementar geometriyada tekislik yoki fazo
Sfera (qadimgi yunoncha: σφαῖρα) — barcha nuqtalari fazoning biror O nuqtasidan bir xil R masofada yotadigan berk sirt, O nuqta Sfera markazi, Sfera markazini ifodalaydi.
Shar (ruscha: Шар) — fazodagi berilgan nuqta (markaz)dan muayyan uzoklikda joylashgan nuqtalarning geometrik oʻrni; yarim doirani diametri atrofida aylantirishdan
Radius (lotincha: radius — nur) — aylana (yoki sfera) ning ixtiyoriy nuqtasini uning markazi bilan tutashtiruvchi kesma. Radius aylana diametrining yarmiga teng

Stereometriya
 (qadimgi.-yun. stereos - "qattiq, fazoviy" va yun. μετρεω (metreo) - "oʻlchayman") Yevklid geometriyasining sohasi boʻlib, unda uch oʻlchamli, shakllar oʻrganiladi. Stereometriya Stereometriyaning ko‘pgina masalalarini yechishdan oldin quyidagi keltirilgan to‘g‘ri chiziq va tekisliklarni ta’rif va teoremalarini yodda tutish lozim.
Teorema (yun. theoreo — qaramayman, tekshiraman) — matematikada aksiomalar asosida qatʼiy mantiqiy mushohada bilan isbotlanadigan tasdiq.
Aksioma
 (qadimgi yunoncha: ἀξίωμα - axioma) – oʻz-oʻzidan ravshanligi, ayonligi sababli is-botsiz qabul qilinadigan holat, tasdiq, fikr. Deduktiv quriladigan ilmiy nazariyalarda asosiy tushunchalarning boshlangʻich xossalari. Aksiomalar tizimi bilan kiritiladi va boshqa hamma xossalar, tasdiqlar (teoremalar) ulardan foyda-lanib mantiqiy isbot qilinadi. Ayniyat qonuni, ziddiyat qonuni, uchinchi istisno qonuni mantiqiy Aksioma hisoblanadi. Aksiomaga misol sifatida Yevklid geometriyasiiat parallellik Aksiomasini keltirish mumkin: "Tekislikda a toʻgʻri chiziqqa tegish-li boʻlmagan O nuqta orqali shu toʻgʻri chiziqqa bittadan ortiq parallel toʻgʻri chiziq oʻtkazish mumkin emas". Arximed aksiomasi, Sermelo aksiomasi va boshqa Aksioma atamasi Yunonistonda paydo bo’lgan, birinchi marotaba Aristotel asarlarida ishlatilgan.Abu Nasr Forobiy, Umar Xayyom, al-Xorazmiy va boshqa allomalar ham Aksiomani atroflicha tekshirishgan.