Fan: makroiqtisodiyot

3 Investitsion faoliyat va unga ta`sir etuvchi omillar

Xalqaro tajribalar shuni ko`rsatadiki, investitsiya muhitini baholashning ob`ektivlik darajasini oshirish uchun zamonaviy iqtisod fani tomonidan ishlab chiqilgan bir qator muhim uslubiy qoidalarni hisobga olish zarur. Ular quyidagilarni ko`zda tutadi:

1. 
   Barcha turdagi investitsiyalar uchun ma`lum investitsiya muhiti zarur. Amalda kapital (sanoat, savdo, qarz, aksionerlik) investitsiya kabi turlicha bo`ladi, investorlar esa, ustma-ust tushmaydigan maqsadlarni ko`zlaydi. Qarz kapitali qisqa vaqt ichida maksimum foyda olishga qaratilgan bo`lib, moliyaviy investitsiyalar orqali, sanoat kapitali uzoq muddat davomida korxona faoliyatiga barqaror ta`sir o`tkazishga intilib, real, bevosita investitsiya orqali harakat qiladi;
   
2. 
   Investitsion faoliyat manfaatlar muvozanatiga asoslangan bo`lishi kerak, chunki investitsiyalarni qabul qiluvchi ham, yetkazib beruvchi ham turlicha maqsadlarni ko`zlaydi:ularning birinchisi minimum mablag`lar asosida maksimum maqsadlarni ko`zlasa, ikkinchisi-maksimum foyda olish va mahalliy bozorlarni mumkin qadar tezroq egallashga intiladi;
   
3. 
   Investitsion faoliyat, bir tomondan, uzoq vaqt barqaror, ikkinchi tomondan, yetarli darajada uddaburon tadbirkor, mamlakatda shakllanayotgan ijtimoiy ishlab chiqarish omillariga (ilmiy texnikaviy, tadbirkorlik, boshqaruv, texnologik) nisbatan yuz berayotgan o`zgarishlarni hisobga ola biladigan bo`lishi darkor;
   
4. 
   Investitsiyalar inson kapitali rivoji, barcha faoliyat sohalaridagi ishchi va xizmatchilarning malakasi yuksalishi bilan aniq bog`langan bo`lishi lozim;
   
5. 
   Investitsion faoliyat xo`jalikning iqtisodiy barqarorligi va ishlab chiqarish tizimlari xavfsizligiga raxna solmasligi kerak;
   
6. 
   Investorlarning va investitsiyalanayotgan ijtimoiy-iqtisodiy tizim manfaatlari muvozanatini ta`minlash maqsadida, jalb qilinayotgan investitsiyalarning samaradorligi va investitsiya muhiti qulayligini majmuiy baholash talab etiladi. Shu sababdan nafaqat jalb qilingan investitsiyalar hajmi, balki ular joriy etishning ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik va boshqa oqibatlarini ham hisobga olish darkor.
   

Investitsion muhitga ta`sir etuvchi omillar 2 xil bo`ladi:

Ijobiy omillar-investitsion muhitning yaxshilanishga ta`sir etuvchi holatlar yig`indisi hisoblanadi. Ularga:

• 
  Iqtisodiy holat
  
• 
  jtimoiy-iqtisodiy beqarorlik
  
• 
  Tadbirkorlikning rivojlanish darajasi
  
• 
  Faoliyat ko`rsatishga qulay qonun va qoidalar
  
• 
  Madaniyat va ma`naviyat
  
• 
  Investorlarning qiziqishi
  

Salbiy omillar-investitsion muhitning yaxshilanishi aks ta`sir etuvchi holatlar yig`indisi hisoblanadi.

• 
  Iqtisodiy siyosiy beqarorlik
  
• 
  Soliq tizimining to`g`ri yo`lga qo`yilmaganligi
  
• 
  Infrastrukturaning rivojlanmaganligi
  
• 
  Sug`urta qilish mexanizmidagi kamchiliklar
  
• 
  Investitsion loyihalar uchun ma`lumot yo`ligi
  
• 
  Qimmatli qog`ozlar bozorining rivojlanmaganligi
  

Qulay investitsiya muhiti investorning u yoki bu davlat iqtisodiyotiga mablag` sarflashi maqsadida shart-sharoitlarning qulayligini, ya`ni siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy sharoitlarning yaratilganligini o`z ichiga oladi.