Fan: Gidrologiya va iqlimshunoslik

Ionosfera (ionlar ... va yun. sphaira — shar) — atmosferaning ionlar va erkin elektronlar konsentratsiyasi koʻp boʻlgan yuqori qatlami. Yerdan 50– 80 km balandlikdan boshlanadi. Kun-duzi I. asosi 50–60 km balandlikda, kechasi 80–85 km balandlikda yotadi. I.ning yuqori chegarasi — Yer magni-tosferasining tashki qismi. I.da, asosan, kuyoshning ultrabinafsha va rentgen nurlari, kosmik nurlanishlar taʼsirida ionlar hosil boʻladi. Yer atro-fidagi kosmik fazodan atmosferaga kirayotgan zarralar oqimi Yerning magnit maydoni taʼsirida qisman oʻz yoʻnalishini vintsimon oʻzgartirib, atmosferaning atom va molekulalarini ionlashtiradi. I.da elektronlar va ionlar soni teng boʻladi. Kosmik raketa yordamida olingan maʼlumotlarga koʻra, I. chegarasi yer sathidan taxminan 18— 25 ming km balandlikkacha davom etishi aniqlandi (yana q. Atmosfera). Fakat I. tufayli radiotoʻlqinlarni uzok, masofalarga uzatish mumkin.

• Muzlikning ta’rifi, uni shakllantiruvchi glyatsiologik jarayonlar. Muzliklarning paydo bo‘lishi va rejimi. Yer sharining hozirgi zamon muzliklari, tog‘ muzliklari, qoplama muzliklar. Muzliklarning morfologik klassifikatsiyasi. Firn chegarasi. Firn chegarasini aniqlash usullari. Muzliklar muvozanati. Muzliklarning hosil bo‘lish omillari. To‘yinish manbalari. Ablyatsiya va uni baholash usullari.

Foydalangan adabiyotlari

• 1.Vahobov H. Umumiy yer bilimi. Darslik. –T.: Bilim, 2005.
• 2.Gerenchuk K.I., Bokov V.A. Chervanov I.G. Obshee zemlevedenie. -M.: Visshaya shkola, 1984. -256 s.
• 3.Milkov F.N. Obshee zemlevedenie. -M.: Visshaya shkola, 1990.
• 4.Savtsova T.M. Obshee zemlevedenie. -M.: Akademiya, 2003.
• 5.Shubaev L.P. Umumiy yer bilimi -T.: 1975.

E’tiboringiz uchun rahmat!
Fan: Gidrologiya va iqlimshunoslik
6. Mavzu: Daryo oqimining hosil bo’lishi va unga ta’sir etiuvchi omillar.

• Reja:
• 1. Daryo.
• 2. Daryo oqimi.
• 3. Daryo oqimining hosil bo’lishi va unga ta’sir etiuvchi omillar.

• Daryo tabiiy suv manbasi boʻlib, odatda okean, koʻl, dengiz va boshqa daryoga quyiluvchi toza suvdir. Daryolarni quruqlik gidrologiyasining darelar gidrologiyasi boʻlimi oʻrganadi. Har bir daryoning manbai va dengiz, koʻlga quyiladigan yoki boshqa daryo bilan qoʻshilib ketadigan joyi — mansabi boʻladi. Manba suvayirgʻichga yaqin joylashgan boʻladi.

• Yomg'irlarning er yuzasiga tushishi natijasida hosil bo'lgan oqim, uning ortig'i bug'lanishga ulgurmay, daryolarga quyiladi. Daryo oqimlarining rejimi butun daryoning rejimini belgilaydi - suv sathining o'zgarishi, cho'kindilarning harakati (qattiq oqim), daryo kanallarining shakllanishi. Daryolar oqimi haqidagi ta'limot quruqlik suvlari gidrologiyasining asosiy bo'limidir.