Fan : Maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

Baholashni 5 baholik shkaladan
100 ballik shkalaga o’tkazish
JADVALI

5 baholik shkala	100 ballik shkala		5 baholik shkala	100 balliq shkala		5 baholik shkala	100 ballik shkala
5,00-4,96	100		4,30-4,26	86		3,60-3,56	72
4,95-4,91	99		4,25-4,21	85		3,55-3,51	71
4,90-4,86	98		4,20-4,16	84		3,50-3,46	70
4,85-4,81	97		4,15-4,11	83		3,45-3,41	69
4,80-4,76	96		4,10-4,06	82		3,40-3,36	68
4,75-4,71	95		4,05-4,01	81		3,35-3,31	67
4,70-4-66	94		4,00-3,96	80		3,30-3,26	66
4,65-4,61	93		3,95-3,91	79		3,25-3,21	65
4,60-4,56	92		3,90-3,86	78		3,20-3,16	64
4,55-4,51	91		3,85-3,81	77		3,15-3,11	63
4,50-4,46	90		3,80-3,76	76		3,10-3,06	62
4,45-4,41	89		3,75-3,71	75		3,05-3,01	61
4,40-4,36	88		3,70-3,66	74		3,00	60
4,35-4,31	87		3,65-3,61	73		3,0 dan kam	60 dan kam

Oliy ta’limda talabalar o’zlashtirishini
baholash tizimlarini qiyosiy taqqoslash
JADVALI

Taklif etilayotgan O’zbekiston tizimi	Rossiya tizimi (MDU)*	Evropa kredit trasfer tizimi (ECTS - European Credit Transfer System)	Amerika tizimi (A - F)	Britaniya tizimi (%)	YAponiya tizimi (%)	Koreya tizimi (%)	O’zbekiston tizimi (%)
"5"	"5"	"A"	"A+"	70-100	80-100	90-100	90-100
			"A"
			"A-"	65-69
"4"	"4"	"B"	"B+"	60-64	70-79	80-89	70-89,9
		"C"	"B"	50-59
			"B-"
"3"	"3"	"D"	"C+"	45-49	60-69	70-79	60-69,9
		"E"	"C"	40-44
			"C-"
			"D+"			60-69
			"D"
			"D-"
"2"	"2"	"FX"	"F"	0-39	0-59	0-59	0-59,9
		"F"

Nizomga muvofiq talabalar bilimini nazorat qilish oraliq va yakuniy nazorat turlarini o’tkazish orqali amalga oshiriladi. Oraliq nazorat har bir fan bo’yicha 2 martagacha o’tkazilishi mumkin, deb yozadi “Huquqiy axborot” kanali.
YAkuniy nazorat turi semestr yakunida (tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida fan yakunida) o’tkaziladi.
Talabalarning bilimi 5 ballik tizimda quyidagi mezonlar asosida baholanadi:
• talaba mustaqil xulosa va qaror qabul qiladi, ijodiy fikrlay oladi, mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning mohiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda – 5 (a’lo) baho;
• talaba mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning mohiyatni tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda – 4 (yaxshi) baho;
• talaba olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning mohiyatni tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda – 3 (qoniqarli) baho;
• talaba fan dasturini o’zlashtirmagan, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunmaydi hamda fan bo’yicha tasavvurga ega emas deb topilganda –2 (qoniqarsiz) baho bilan baholanadi.
Tegishli fan bo’yicha o’quv mashg’ulotlarini olib borgan professor-o’qituvchi yakuniy nazorat turini o’tkazishda ishtirok etishi taqiqlanadi.
Oraliq nazoratni topshirmagan yoki “2” baho olgan talaba yakuniy nazorat turiga kiritilmaydi.
YAkuniy nazoratga kirmagan yoki kiritilmagan, shuningdek ushbu “2” baho olgan talaba akademik qarzdor hisoblanadi.
Bir kunda 1 tadan ortiq fan bo’yicha yakuniy nazorat turi o’tkazilmaydi.
Baholash natijasidan norozi bo’lgan talabalar natija e’lon qilingan vaqtdan boshlab 24 soat davomida fakultet dekani tomonidan tashkil etiladigan Apellyatsiya komissiyasiga apellyatsiya berish huquqiga ega.

Talabalarning bilimi quyidagi mezonlar asosida:

• 
  talaba mustaqil xulosa va qaror qabul qiladi, ijodiy fikrlay oladi, mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda — 5 (a’lo) baho;
  
• 
  talaba mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatni tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda — 4 (yaxshi) baho;
  
• 
  talaba olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatni tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda — 3 (qoniqarli) baho;
  
• 
  talaba fan dasturini o’zlashtirmagan, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunmaydi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega emas deb topilganda — 2 (qoniqarsiz) baho bilan baholanadi.
  

Talabalar bilimini baholash 5 baholik tizimda amalga oshiriladi.
Talaba uzrli sabablarga ko’ra oraliq va (yoki) yakuniy nazorat turiga kirmagan taqdirda ushbu talabaga tegishli nazorat turini qayta topshirishga fakultet dekanining farmoyishi asosida ruxsat beriladi.
Педагогларининг касбий компетентлик сифатларига эга бўлишларида уларнинг ўз-ўзини баҳолаш малакаларига эгалиги ҳам муҳимдир.
Ўз-ўзини баҳолаш – шахс томонидан мавжуд фазилатлари, хатти-ҳаракати, хулқ-атворини таҳлил қилиш орқали ўзига баҳо беришга йўналтирилган фаолият усули. У шахснинг қобилиятини ўз кучи билан юзага чиқишига ёрдамлашиши зарур. Ўз-ўзини баҳолаш қийин, лекин шахсни бунга бевосита тайёрлаш мумкин. Ўз-ўзини баҳолаш субъект учун шахсий имкониятларини ҳисоб-китоб қилиш, ўзига объектив баҳо бериш, ўзидан қониқишини таъминлайди.
Психологияда шахснинг ўз-ўзини баҳолаши учун қуйидаги уч омил муҳим эканлиги таъкидланади:
1. Ўзини тушуниш (ўзи ҳақида аниқ малумотларга эга бўлиш).
2. Шахс сифатида ўз қадр-қимматини англаш (ўзи тўғрисида ижобий малумотларни тўплаш).
3. Ўз-ўзини назорат қилиш (ўзи тўғрисидаги шахсий билимларнинг атрофдагилар томонидан у ҳақида билдираётган фикрлар билан ўзаро мувофиқ келиши).
Ўз-ўзини баҳолаш даражаси шахснинг ўзидан ўзи қониқиши ёки қониқмаслигини белгилаб беради. Бунинг учун ўзини ўзи баҳолаш кўрсаткичлари шахс имкониятларига мос кела олиши лозим. Ўзини ўзи ошириб ёки пасайтириб кўрсатиш ўз-ўзини баҳолаш кўрсаткичларининг нотўғри бўлишига олиб келади. Кўплаб манбаларда шахс томонидан ўзини ўзи баҳолаш қуйидаги формула бўйича аниқланиши мақсадга мувофиқ эканлиги айтилади:
Ўз-ўзини баҳолаш = ютуқлар / ўзини юқори баҳолашга интилиш
Формулага кўра, қандайдир ютуққа эришгач, шахс ўзини ўзи юқори баҳолаши (ютуқлар ҳиссасини ошириши) ёки ўзига нисбатан қўяётган талабларни пасайтириши ҳисобига амалга оширилади.
Қуйида касбий компетентлик негизида акс этувчи сифатларнинг моҳияти қисқача ёритилади.
1. Ижтимоий компетентлик – ижтимоий муносабатларда фаоллик кўрсатиш кўникма, малакаларига эгалик, касбий фаолиятда субъектлар билан мулоқотга кириша олиш.
2. Махсус компетентлик – касбий-педагогик фаолиятни ташкил этишга тайёрланиш, касбий-педагогик вазифаларни оқилона ҳал қилиш, фаолияти натижаларини реал баҳолаш, БКМни изчил ривожлантириб бориш бўлиб, ушбу компетентлик негизида психологик, методик, информацион, креатив, инновацион ва коммуникатив компетентлик кўзга ташланади. Улар ўзида қуйидаги мазмунни ифодалайди:
a) психологик компетентлик – педагогик жараёнда соғлом психологик муҳитни ярата олиш, талабалар ва таълим жараёнининг бошқа иштирокчилари билан ижобий мулоқотни ташкил этиш, турли салбий психологик зиддиятларни ўз вақтида англай олиш ва бартараф эта олиш;
b) методик компетентлик – педагогик жараённи методик жиҳатдан оқилона ташкил этиш, таълим ёки тарбиявий фаолият шаклларини тўғри белгилаш, метод ва воситаларни мақсадга мувофиқ танлай олиш, методларни самарали қўллай олиш, воситаларни муваффақиятли қўллаш;
c) информацион компетентлик – ахборот муҳитида зарур, муҳим, керакли, фойдали маълумотларни излаш, йиғиш, саралаш, қайта ишлаш ва улардан мақсадли, ўринли, самарали фойдаланиш;
d) креатив компетентлик – педагогик фаолиятга нисбатан танқидий ва ижодий ёндошиш, ўзининг ижодкорлик малакаларига эгалигини намойиш эта олиш;
e) инновацион компетентлик – педагогик жараённи такомиллаштириш, таълим сифатини яхшилаш, тарбия жараёнининг самарадорлигини оширишга доир янги ғояларни илгари суриш, уларни амалиётга муваффақиятли татбиқ этиш;
f) коммуникатив компетентлик – таълим жараёнининг барча иштирокчилари, жумладан, талабалар билан самимий мулоқотда бўлиш, уларни тинглай билиш, уларга ижобий таъсир кўрсата олиш.
g) Шахсий компетентлик – изчил равишда касбий ўсишга эришиш, малака даражасини ошириб бориш, касбий фаолиятда ўз ички имкониятларини намоён қилиш.
h) Технологик компетентлик – касбий-педагогик БКМни бойитадиган илғор технологияларни ўзлаштириш, замонавий восита, техника ва технологиялардан фойдалана олиш.
i) Эктремал компетентлик – фавқулотда вазиятлар (табиий офатлар, технологик жараён ишдан чиққан)да, педагогик низолар юзага келганда оқилона қарор қабул қилиш, тўғри ҳаракатланиш малакасига эгалик. Бир қатор тадқиқотларда бевосита педагогга хос касбий компетентлик ва унинг ўзига хос жиҳатлари ўрганилган. Ана шундай тадқиқотлар сирасига А.К.Маркова ва Б.Назаровалар томонидан олиб борилган изланишларни киритиш мумкин. Ўз тадқиқотларида А.К.Маркова педагогнинг касбий компетентлиги қуйидаги таркибий асослардан иборат эканлигини қайд этади.
Таркибий асослар Махсус ёки касбий компетентлик (касбий фаолиятни юқори даражада ташкил этиш) Шахсий компетентлик (ўз-ўзини ривожлантириш, ўз-ўзини намоён этиш) Индивидуал компетентлик (ўз-ўзини бошқариш, касбий ривожланиш ва янгиликлар яратиш) Ижтимоий компетентлик (қўшимча фаолиятни ҳамкорликда ташкил этиш)
О.В. Хововнинг фикрига кўра, касбий компетентлик - бу нафақат малака,
яъни фаолият тажрибаси, кўникма ва билимлар сифатида касбий малака ҳақидаги, балки касбий фаолиятда мустақилликни таъминловчи ижтимоий-коммуникатив ва индивидуал қобилиятлар ҳақидаги тасаввурлардан иборат.