Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари: Ғарб фалсафаси

НЕМИС КЛАССИК ФАЛСАФАСИ
XVIII аср охири ва XIX асрнинг биринчи ярмида кенг ёйилди.
Иммануил Кант (1724-1804) немис классик фалсафасининг асосчиси

• тоифалар тўғрисидаги таълимот яратди – фалсафада асосланадиган асосий ва умумий тушунчалар;
• ахлоқий қонунни шакллантирди («тоифали императив»);
• урушнинг иқтисодий самарасизлиги ва унинг ҳуқуқий таъқиқланишига асосланиб келгусидаги «ниҳоясиз дунё» ғоясини яратди.
• Гўзаллик манфаатсиз мафтунликнинг, муҳаббатнинг объекти.
• Гўзалликдан олинадиган лаззат - сифатнинг, улуғворликдан олинадиган лаззат - миқдорнинг намоён бўлиши билан боғлиқ.
• Математик улуғворлик экстенсив миқдорни, динамик улуғворлик куч ва қудрат миқдорини ўз ичига олади.

НЕМИС КЛАССИК ФАЛСАФАСИ
ГЕОРГ ВИЛЬХЕЛМ ФРИДРИХ ГЕГЕЛ
(1770-1831)

• Ўзини тўлиқ эркинликда мушоҳада қилувчи руҳ - санъат.
• Ўзини ихлос сифатида намоён қилувчи руҳ - дин.
• Моҳиятини тушунчалар орқали фикрлаб, уни билувчи руҳ - фалсафа.
• Онгга боғлиқ бўлмаган ва барча борлиқ, моддий дунёнинг дастлабки асоси бўлиши мутлақ ғоя таълимотини яратди.
• Ғарбнинг қатор давлатларида кенг тарқалган объектив идеализм концепциясини атрофлича асослаб берди;
• Гегельнинг фалсафага қўшган асосий ҳиссаси диалектикани ишлаб чиққанлигидадир – умумий ривожланиш таълимоти, унинг асосий қонуниятлари ва тамойиллари

Фридрих Шеллинг
(1775-1854) –
фалсафасининг асосий ғоялари

• Объектив идеализм нуқтаи-назаридан табиатнинг моҳиятини чуқур асослаб берди;
• Эркинлик ва ҳуқуқий тузум азалдан табиатда мавжуддир деган ғояни ишлаб чиқди.

ЭНГ ЯНГИ ДАВР ФАЛСАФАСИ ПРАГМАТИЗМ

• Прагматизм - XX асрда ривожланган фалсафий оқимлардан бири.
• юнонча - «иш», «хатти-ҳаракат» деган маънони англатади.
• Асосчиси Чарлз Пирс (АҚШ).
• «Прагматизм» - фойдали фаолиятга ундовчи, «фойдага» қандай қилиб эришиш йўллари ва усуллари ҳақида мулоҳаза юритувчи таълимот.
• Прагматизм эркин бозор иқтисодиётининг фалсафасидир.
• Прагматизм тушунча ва эътиқоднинг маъносини аниқлашга ёрдам беради.
• Ғоя ва тушунчалар фақат тадқиқотчи томонидан текширувдан ўтгандан кейингина муайян аҳамиятга эга бўлади.
• Эътиқод ва бурч ўртасидаги фарқ ажратилади.
• ЭЪТИҚОД - ҳаракатга ундайди.
• БУРЧ - эътиқодга эришиш учун бўлган курашни рағбатлантиради.