Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари: Ғарб фалсафаси

«Билиш объекти оддий олам бўлиб, онгимиз эса оддий оламни сезгилар орқали акс эттирилишидан иборатдир»

СУҚРОТ

• Қадимги Юнонистонда руҳ ва ғояни оламнинг асоси сифатида талқин этувчи фалсафий қарашлар вужудга келди.
• Асосчилари - Пифагор, Суқрот, Афлотундир.
• Суқрот инсонларнинг маънавий-руҳий камолоти масаласига алоҳида урғу берган илк юнон донишманди ҳисобланади.

АФЛОТУН

• Фалсафий қарашлари «Базм»,Теэтет», «Федон» номли диалогларида ифодаланган.
• Сиёсий қарашлари - «Давлат», «Қонунлар» асарларида баён этилган.
• Оламда «ғоялар дунёси» бирламчи бўлиб, моддий дунё эса унинг маҳсули, соясидир.
• «Ғоялар дунёси» замон ва маконга боғлиқ бўлмай, мангу, ҳаракатсиз, ўзгармасдир, у — ҳақиқий дунёдир.
• Моддий дунёдаги нарса ва ҳодисалар замон ва маконга боғлиқ бўлиб, ўткинчи табиатга эга: улар вужудга келади ва йўқолади.
• «Ғоялар дунёси»да Энг олий ғоя — яхшилик ва бахт ғояси — Худодир. Бошқа ғояларнинг ҳаммаси у билан боғлиқ.
• Чинакам «умумий ғоялар» моддий дунёдаги нарсалар тўғрисидаги инсон тушунчаларидир.
• Унинг билиш назариясига кўра билиш объекти - «ғоялар дунёси»дир.

Афлотун қўрқув ва унинг турлари ҳақида

• Биз кутаётган ёмонликлардан қўрқамиз.
• Агар биз қандайдир нохуш ишни қилиб қўйсак ёки гапириб қўйсак бизни ахмоқона одамлар қаторига қўшишлари мумкинлиги учун кўпинча (бошқаларнинг) биз ҳақимиздаги фикрларидан ҳам қўрқамиз. Қўрқувнинг бу ҳилини – ҳаё деб атаймиз.
• Бу оғриқ ва бошқа қўрқувларга қарама-қаршидир; ҳудди шундай у, кўпинча буюк лаззатларга ҳам қарама-қаршидир.
• Ғалабанинг иккита сабаби бор: рақиб олдидаги жасурлик ва дўстлар олдидаги шармандалик қўрқувчи.
• Бизнинг дилимизда икки туйғу: биринчиси – беқиёс жасорат туйғуси, иккинчиси –беқиёс қўрқув туйғуси тарбия топиши керак.
• Буни виждонийлик, деб аташади.
• Беҳаёлик ва қўрсликка иложи борича кам йўл қўйиш ёки бирор уятли ишни қилишдан қўрқиш учун руҳият тарбияси билан жиддий шуғулланиш керак “Бизни бу ҳолга соладиганлар – ғазаб, эҳтирос, безбетлик (андишасизлик), жаҳолат, такаббурлик, ғараз қўрқоқликдир. Булардан ташқари, яна бойлик, гўзаллик, куч ва кайф бериб маст қиладиган ва бизни ақлдан оздирадиган барча нарсалар.