Фалсафий антропология -инсон ҳакидаги таълимот

Инсонни тушунишда дуализм ва монизм.

• дуалистик ёндашув-
• одамзот, бир то-
• мондан, моддий орга-
• низмдан, бошқа то-
• мондан эса – мустақил
• моҳият саналадиган
• ва бу организмни
• бошқарадиган но-
• моддий жондан таш-
• кил топган мавжудот
• сифатида қаралади.

• монистик концепцияси
• инсон руҳияти, унинг
• туйғулари, фикрлари,
• эмоциялари ва кай-
• фияти инсон орга-
• низмининг таркибий
• қисми саналган бош
• мия нерв ҳужайралари
• ҳаёт фаолиятининг
• маҳсулидан ўзга нарса
• эмас, деган тушунча-
• дан келиб чиқади.

• Биологизаторлик концепциялари.

• Биологизаторлик кон-
• цепцияларининг та-
• рафдорлари инсонни
• унинг табиий, биологик
• асосидан келиб чиқиб
• тушунтиришга ҳара-
• кат қилади.

• Биологизаторлик ёндашувлари
• XIX ва XX асрлар чегарасида
• Дарвиннинг табиий танланиш
• ҳақидаги таълимотини мутлақ-
• лаштириб, нафақат инсоннинг
• келиб чиқиши, балки унинг мо-
• ҳиятини, пировард натижада
• эса – бутун ижтимоий муноса-
• батлар табиатини тушунти-
• ришга ҳаракат қилган социал
• -дарвинистларга ҳам хосдир.
• Ҳозирги вақтда бу йўналишни
• одамларга ҳам, ҳайвонларга
• ҳам тенг даражада хос бўлган
• ирсиятга урғу берувчи социо-
• биология давом эттирмоқда.

• Социологизаторлик концепциялари.

• Биологизаторлик ёндашувига зид ўлароқ, социологизаторлик
• ёндашуви инсон табиатини ижтимоий муносабатларда
• кўришга ҳаракат қиладилар. Бунда улар баъзан нафақат
• инсоннинг ижтимоий асосини унинг
• биологик асосига қарама-қарши
• қўядилар, балки сўнгги зикр этилган
• асосни ҳайвоний ва ҳаттоки тубан, шу боис жиддий
• эътиборга лойиқ
• эмас, деб ҳисоблайдилар.

• Инсоннинг моҳияти.

• Инсоннинг моҳиятини
• тушунишга ҳаракат қилиш жараёнида у
• нафақат ташқи, балки ички, пинҳона
• хусусиятларга ҳам эга
• эканлигини, улар жамулжам ҳолда инсоннинг индивид,
• индивидуаллик, шахс каби тушунчаларда
• акс этадиган муайян образини шакллантиришини
• ҳам ҳисобга олиш
• лозим. Бошқача айтганда, инсоннинг моҳиятини унинг
• ички ва ташқи борлиғи бирлигида, унинг дунёга фаол
• муносабатида излаш керак.

• ИНСОННИНГ ВАЗИФАСИ

• Муайян инсон ўз ҳаёти сўнишининг юқоридасанаб ўтилган
• Босқичларини англамаслиги ҳам мумкин (аксарият
• ҳолларда шундай бўлади), аммо у ўз ҳаёт йўлидан
• илгарилар экан, бу дунёда нима учун яшаяпман, деган
• саволга ўз ҳаракатлари, қилмишлари билан жавоб беради.
• Агар инсон уларни ҳали тўла англаб етмаган бўлса,мазкур ва-
• зифани ечиш ўз ҳаёт йўлини эндигина танлаётган одам учун
• ҳам,умрининг шомида ортга назар ташлаб, ўз ҳаётини
• сарҳисоб қилаётган одам учун ҳам тенг
• даражада мушкул иш бўлиб қолади.

• ХУЛОСА

• 1. Муайян инсон ўз ҳаёти сўнишининг юқорида санаб ўтилган босқичларини англамас-
• лиги ҳам мумкин (аксарият ҳолларда шундай бўлади), аммо у ўз ҳаёт йўлидан илга-
• рилар экан, бу дунёда нима учун яшаяпман, деган саволга ўз ҳаракатлари, қилмиш-
• лари билан жавоб беради. Агар инсон уларни ҳали тўла англаб етмаган бўлса, маз-
• кур вазифани ечиш ўз ҳаёт йўлини эндигина танлаётган одам учун ҳам, умрининг
• шомида ортга назар ташлаб, ўз ҳаётини сарҳисоб қилаётган одам учун ҳам тенг да-
• ражада мушкул иш бўлиб қолади.
• 2. Инсон ўз табиатига кўра ўлимга маҳкум, аммо, буни тушунган ҳолда, у ўзи билан
• боғлиқ ҳамма нарса ўзининг туғилиш ва ўлиш саналари билан чегараланган қисқа
• вақт оралиғида жамланганини тан олишни истамайди. У ўз тақдирини ижтимоий
• муҳим мақсадлар, маънавий уйғониш билан боғлашга ҳаракат қилиши айни шу ҳол
• билан изоҳланади.
• 3. Яна бир йўлни дин таклиф қилади. Бу ерда у ёки бу эътиқодларга қараб, ҳаётнинг
• мазмуни ва шахсий умрбоқийликка эришиш ҳақидаги саволга шаклан ҳар хил, лекин
• мазмунан жуда ўхшаш жавоблар берилади. Уларда асосан у дунё чин дунё эканлиги,
• бу дунёда бажарилган ишларга ҳақиқий баҳо у дунёда берилиши ва шу кабилар тўғри-
• сида сўз юритилади.
• 4. Яна бир имконият – бу дунёда ўз ҳаётини одамларга, эзгулик, ҳақиқат ва адолатга
• хизмат қилишга бағишлашдан иборат. Шу тариқа инсон ўз ишлари, ғоялари ва қил-
• мишлари билан келгуси авлодлар хотирасида қолиш имкониятини қўлга киритади.
• Инсон бу йўлларнинг қайси бирини танлаши фақат унинг ўзига боғлиқ. У ўз ҳаётида
• бу ерда кўрсатилганидан бутунлай бошқа йўлни танлаши ҳам мумкин. Лекин эртами-
• кечми ҳар бир инсон ҳаётда ўзи танлаган йўлнинг тўғри ёки нотўғрилиги ҳақида
• мулоҳаза юритиши муқаррардир.