«fаlsаfа» modulidan oʼquv-uslubiy mаjmuа

Tragediya – kishilarning axloqi pok boʼlishiga oliyjanoblikka xizmat qiladi. Sanʼat – ijtimoiy tarbiya vositasidir.
Аrastu estetik qarashlarida «katarsis» taʼlimoti muhim oʼrin tutadi. Katarsis–fojiali voqea-hodisalar zaminida vahima, dahshat, rahm-shafqat orqali inson ruhini poklantirib turilishidir.
Rimda Tit Lukrettsiy Kar, Plotin kabi faylasuflarning estetik qarashlari eʼtiborga molikdir. Tit Lukrettsiy Kar «Narsalarning tabiati haqida» asarida, sanʼat – «Zaruriyat», tabiiy ehtiyojdan kelib chiqqan. Uning maʼrifatchilik ahamiyati katta, deb uqtiradi.
Plotin – diniy estetik qarashlari bilan Estetika ilmi, estetik tafakkur oʼz inqiroziga yuz tutdi.
Oʼrta asrlarda estetik qarashlar asosan, diniy ruhda rivojlantirildi. qurʼoni Karim, Hadisi Sharif islom madaniyati va Estetikasining manbasi – qon tomiridir. qurʼoni Karimda «Аlloh goʼzal va u goʼzallikni sevadi». Demak, islomning estetik nuqtai nazari goʼzallikka oshno boʼlmoqdir.
Modomiki, Аlloh goʼzal ekan, u yaratgan Odam ham, u bunyod etgan Olam ham, oʼz bandalariga hadya etgan nozu neʼmatlar ham goʼzaldir. Shunga muvofiq Аllohning ismi – sifatlarini vasf etuvchi soʼzlarimiz ham, musiqamiz ham, uning qudratini namoyon etuvchi binolarimiz, meʼmorchilik obidalarimiz ham, Аlloh irodasi, nomi sifati bilan yaratilgan bu olamdagi narsalarning hammasi goʼzal boʼlishi kerak. Islom sanʼati oʼz mohiyatiga koʼra, ilohiy tafakkurga yoʼgʼrilgandir. Bu holat – sheʼriyatda (gʼazal), musiqada (maqom), tasviriy sanʼatda (naqsh), meʼmorchilikda (masjid, maqbara, minora, madrasa) tarzida yorqin koʼzga tashlanadi.
Masjid – Аlloh bilan kunma-kun muloqot qiladigan, yuzma-yuz turib gaplashadigan, Аlloh soʼzlarini bandalariga muntazam eslatib turiladigan muqaddas dargoh, - Аllohning uyi. Masjid – ilohiy quvvatlarni goʼzallik tarzida inson ruhiga ajib bir ichki tartib va intizom, sarishtalik va taʼsirchanlik bilan singdirib boradi.
Demak, yahudiylik va xristianlik tafakkuri tarixiylikka asoslanadi. Ularda muqaddas rivoyatlar tasvirlar vositasida muqaddaslashtiriladi, ular rivoyatlarga hamdard. Ular shaxs taqdirini – inson qismatini rivoyatlarga olib borib taqaydilar. Ular Аllohni rivoyatlar orqali taniydilar.
Islomda esa musulmon kishi butun borligʼini Аllohga bagʼishlaydi. Musulmon kishi qatʼiy ravishda ilohiyot qoidalariga, Аlloh hukmlariga itoat etadi. Shu bois Аlloh uyi – masjidlarda muqaddas soʼzlarga, Аlloh ismi va sifatlarini ramziy ifodalovchi naqsh va yozuvlarga alohida urgʼu beriladi. Masjid naqshlarida bir-biriga chirmashib ketgan boʼrtiq manzara, «kufiy», «sulh» xati yozuvlari musulmon kishining Аlloh taolo bilan tanho muloqotning sogʼinchli hissiyotlarni ifodalaydi.