Фалсафа категориялари

Гипотеза – ўрганилаётган ҳодисанинг сабаблари ва ҳусусиятларини тушунтирувчи асосли тахминдир.
Назария – маълум бир предмет соҳасига оид тушунчалар, қонунлар, гипотезалар, ғояларни системага солиб, у ҳақида яхлит тасаввур ҳосил қиладиган билимлар тизимидир.
Ғоя – ҳодисаларни фикрда ифода этишнинг формаларидан бўлиб, келгусида батафсилроқ шаклга келтириладиан билимнинг моҳияти ва асосий мазмунини ўз ичига олади.
Парадигма – (гр. сўздан олинган бўлиб «намуна» маъносини англатади). Маълум даврда тан олинган ва янги илмий тадқиқотлар учун намуна ва асос бўлиб хизмат қиладиган фан ютуқлари тўплами
Илмий муаммо – объектив тарзда юзага келадиган, ечимини топиш муҳим амалий ёки назарий аҳамиятга эга бўлган масала ёки масалалар мажмуидир
Тушунча – назарий билимнинг дастлабки ва асосий формаси. Ҳар қандай назария бу тушунчалар тизимидир.
Илмий билишнинг шакллари

Ҳақиқат инсон билимларининг воқеликка мувофиқ келишидир, Ҳақиқатни очиш ёки илмий ҳақиқатга эришиш ҳар қандай илмий билишнинг асосий вазифаси ҳисобланади

Ҳақиқат ўзининг мазмунига кўра мутлақ ва нисбий ҳақиқатларга бўлинади. Мутлақ ҳақиқатлар ўзгармас ҳақиқатлардир. Нисбий ҳақиқатлар эса тўлдирилиши, ривожлантирилиши мумкин.

Ҳақиқат ҳамиша объективдир. Яъни унинг мавжудлиги айрим кишиларнинг хоҳиш-иродасига боғлиқ эмас. Масалан, Ўзбекистоннинг миллий мустақиллиги объектив ҳақиқатдир. Айрим кишиларнинг бу мустақилликни тан олиш ёки олмаслигидан қатьий назар, бу ҳақиқат ўз мазмунини сақлаб қолаверади.

Ҳақиқат мавҳум эмас, у конкретдир.

Тарихий ҳақиқат - тарихда юз берган бирор ҳодиса ёки воқеаларнинг қачон ва қандай обьектив ва субьектив шарт шароитлар асосида юз берганини илмий манбалар аниқ ва ҳаққоний акс эттирган асосланган билимлардир

• Тарихий ҳақиқат - тарихда юз берган бирор ҳодиса ёки воқеаларнинг қачон ва қандай обьектив ва субьектив шарт шароитлар асосида юз берганини илмий манбалар аниқ ва ҳаққоний акс эттирган асосланган билимлардир