Фалсафа қисқача изоҳли луғат

Қ, Назаров
51
Лхмад Яссавий
АҲМАД ЯССАВИЙ -- Хўжа Аҳмад Яссавий XII асрда Марказий Осиёда пайдо бўлган тасаввуф таълимотининг йи-рик намоиндаларидан бири, яссавия тариқати асосчиси. Яс-савий Туркистоннинг Сайрам қишлоғида таваллуд топган. Тарихий манбаларда кўрсатилишича, у 1041 йилда туғилиб, 1167 йилда вафот этган.
Аҳмад Яссавий ота-онасидан эрта етим қолиб, унинг тарбияси билан буваси Арслонбоб шуғуллана бошлайди. Даст-лабки таълим-тарбияни ўзи туғилган Яссида, кейин Бухоро-да Юсуф Ҳамадоний қўлида сабоқ олади. Юсуф Ҳамадоний-дан тасаввуф илмини ўрганиб, она юрти Туркистонта қаЙ-тади.
Маълумки, Яссавий маданиятимиз тарихида илк туркий-забон диний-тасаввуфий шоир сифатида танилди.
Аҳмад Яссавий тасаввуф таълимотини ривожлантириб, яссавия тариқатини яратди. Уз тариқатига садоқатли бир қатор мутасаввуф мурид-донишмандларни етиштирди. Яссавий та-риқатидан сўнг Марказий Осиеда нақшбандия, бектошия тариқатлари пайдо бўлган. Яссавий тариқати ўзига хос услуб ва йўналишга эга. Булар қуйидагилардан иборат:

1. 
   мурқд ҳеч кимни ўз пиридан афзал кўрмаслиги керак.
   Унга доимо ўз садоқатини из\ор қилмоғи лозим;
   
2. 
   мурид ниҳоятда зукко ва идрокли бўлиши лозимки,
   ўз шайхининг барча сўзлари ва ишораларини мукаммал анг-
   лай олсин;
   
3. 
   мурид ўз шайхининг барча сўзлари ва ишларига со-
   диқ қолиб, унинг измидан чиқмаслиги лозим;
   
4. 
   мурид ўз пирииинг барча топшириқларини чаққон-
   лик ва сидқидилдан бажариши, пирини ҳамиша рози қилиб
   юрмоғи лозим;
   
5. 
   мурид ўз сўзига содиқ, ваъдасига вафоли бўлиб пири-
   нинг кўнглида ҳеч қандай шуб\а туғдирмаслиги лозим;
   
6. 
   мурид ўз ваъдасига вафодор, сўзининг устидан чиқ-
   моғи лозим;
   
7. 
   мурид ўз ихтиёридаги барча мол-мулкини ўз шайхига
   инъом (этмоқ учун доим тайёр турмоғи) шарт;
   
8. 
   мурид ўз пирининг барча сир-асрорларидан огоҳ бўлиб
   туриши лозим;
   
9. 
   мурид ўз шайхининг барча таклифларини назарда ту-
   тиб, унинг мушкулини осон қилмоғи, панду насиҳатларини
   бажо келтирмоғи лозим;
   

10) мурид Аллоҳ висолига етиш мақсадида ўз шайхи
йўлида бутун молу-мулкини қурбон қилмоққа шай турмоғи
52
Барқарор ривожланиш
лозим. Яссавия тариқатининг барча муҳим тамойиллари Аҳмад Яссавийнинг асосий асари -- «Ҳикматлар»ида тўлиқ баён этилган.