Фалсафа қисқача изоҳли луғат

Ж. Туленев
ҚАДРИЯТ — воқеликдаги муайян ҳодисаларнинг умум-башарий, умуминсоний, ижтимоий-ахлоқий, маданий-маъ-навий аҳамиятини кўрсатиш учун қўлланадиган фалсафий-социологик ва аксиологик тушунча. Жамият, инсон ва инсо-ният учун аҳамиятли бўлган барча нарса, ҳодиса ва воқеа-лар: эркинлик, эзгулик, тенглик, тинчлик, ҳақиқат, маъри-фат, маданият, моддий ва маънавий бойликлар, обида-ёдгор-ликлар, гўзаллик, ахлоқий хислат ва фазилатлар, анъана, урф-одат, удум еа бошқалар қадрият ҳисобланади.
Қадриятлар умумбашарий, умуминсоний, миллий, мин-тақавий, шахсий бўлиши мумкин. Қ.лар ижтимоий-тарихий тараққиет маҳсули сифатида ўз тарихий илдизи, ривожи, ворислик жиҳатларига эга тушунча бўлиб, аввало ишлаб чи-қариш, меҳнат соҳасидаги фаолият, инсонлар ўртасидаги муносабатлар учун фойда келтирадиган нарсалар, ҳодиса» лар, хатти-ҳаракатлар мажмуаси сифатида юзага келиб, ай-рим кишилар, ижтимоий гуруҳдар фаолияти, хатти-ҳарака-тини маълум йўналишга бурадиган, тегишли меъёрга сола-диган маънавий ҳодисага айланди ва айланмоқда. Инсон бу-тун умри давомида, сон-саноқсиз қадриятлар оламида яшай-ди.
Инсониятни ўраб турган борлиқ, табиий ва ижтимоий атроф-муҳит, тирик ва нотирик табиатнинг энг муҳим то-монларини ифодалайдиган қадриятлар умумбашарий хусуси-ятга эгадир. Бундай қадркятлар жамият учун ҳеч қачон ўз аҳамиятини йўқотмайдиган, абадий, мутлақ ва муқаддас қад-риятлардир.
Одамзоднинг яшаши, умргузаронлиги, фарзандлари ҳаёти-
Рвззолиа
нинг ижтимоий, иқгисодий, сиёсий, ҳуқуқий, маданий, маъ-навий ва ахлоқий соқаларига тааллуқаи бўлган умумжамият миқёсидаги қадриятлар бутун инсоният ва жамиятга тегиш-ли бўлганидан, умуминсоний қадриятлар деб аталади. Шун-дай қадриятлар ҳам мавжудки, улар муайян бир миллат, элат ва халқ ҳаёти, турмуш тарзи, уларнинг ўтмиши, кела-жагй ва яшаётган ижтимоий муҳити билан боғлиқдир. Улар-ни миллий қадриятлар дейилади. Энг олий қадрият -- ин-сон, унинг фаолияти, турмуш тарзи, хатти-ҳаракати, ишонч-эътиқоди, умр маъноси, хулқ-одоби билан боғлиқ шахсий қадриятдир. Аммо умумбашарий ва умуминсоний қадриятлар бошқа қадриятлар учун умумий мезон вазифасини ўтайди.
Қ.ларнинг мазмун ва тусига қараб, ижобий ёки салбий жиҳатларга ажратиш мумкин. Қадриятлар мустақиллик ша-роитида янгича мазмун касб этиб, покланиб, такомиллашиб бормоқда. Қадриятлар миллий истиқлол ғояси ва мафкураси талаблари билан уйғунлашиб, комил инсонни тарбиялашда муҳим омил бўлиб хизмат қилишга даъват этилганлар.