Фалсафа қисқача изоҳли луғат

М. Усмонов, У. Идиров
КАМТАРЛИК — шахснинг атроф муҳитдагиларга ва ўз-ўзига муносабатини ифодаловчи, унинг ўзига нисбатан ор-
180
Кибр
тиқча иззат-икром, эътибор талаб қилмаслигида. Мақтаниш-ни истамайдиган, ўзини бошқалардан паст оладиган, мағ-рурланмайдиган, содда камсуқумликда намоён бўладиган, ахлоқий хислат, фазилат.
Камтар одам бошқаларга иззат-икром кўрсатади, ўзи-нинг муваффақият ёки борлигидан мақтанмасдан, ўзига маҳ-лиё бўлиб кетмасдан, ўз фаолияти, ҳаёти, хатти-ҳаракати ва хулқ-одобига доимо танқидий кўз билан қарайди.
Камтар одам доимо, камолотга, яъни илму-билим олиш, малакасини ошириш, ижтимоий ҳаётнинг ижобий жиҳатла-рини ўзлаштиришга интилиб яшайди.
Халқимиз ҳамиша, камтарлик камсуҳумликни ардоқяаб, манманлик, кеккайишни қоралаб келган. «Камтарга—камол, манманга—завол», деган мақол бунинг ёрқин ифодасидир. Ижтимоий ва шахсий ҳаётда камтарлик шарқона хулқ-одо-бимизнинг, турмуш тарзимизнинг энг муҳим талабларидан биридир. Ҳадиси шарифда ҳам «Кимки тангри наздида ўзини камтар тутса, унинг мартабаси ва обрўсини зиёда қилур», -дейилган.
Инсон ўз манфаати ёки ютуғини эмас, бошқалар меҳна-ти, мувафаккнятини қадрласа, манманлик, мақтанишдан йи-роқ бўлиб, ўзгаларни камситмай, чуқур ҳурмат қилса, ки-шилар кўнглида унинг муомаласи, одобу-икром билан хуш-нудлик ва шодлик туйғусини уйғотса, бундай инсонни оли-жаноб, камтарин одам, дейиш мумкин. Камтар одам хайр-хоҳ, меҳрибон, хушфеъл бўлади. Бадгумонлик, манманлик, ҳасад ва димоғдорлик унга ётдир. Камтар одам ўз хатти-\араката, хулқ-одобини замон талабига мос ахлоқий қоида-лар нуқгаи назардан баҳолайди ва уни назорат қилиб боради. Бундай киши жамият, миллат, оила ва кишилар олдидаги обрў ва маъсулиятини чуқур ҳис қилади ва шуларга амал қилиб яшайди, Камтарликнинг — япроғи—ахлоқ, илдизи -ички дунё, меваси ~ яхши фазилатдир.
Ўзоекистон Республикаси Президенти И. А. Каримов айт-ганидек, ҳар қандай вазиятда ҳам, инсоннинг оёғи ердан узилмаслиги лозим.
КИБР — кибру хаво, димоғдорлик — ўз қобилиятига, ўз шахсиятига ортиқча баҳо бериш, ўзини бошқалардан юқори ҳис этиш, калондимоғлик оқибатида намоён бўладиган, сал-бий шахсий сифат. Кибру ҳаво — шахсий салбий иллат бўлиб, у кишиларни менсимаслик, уларга паст назар билан қараш, ўринсиз, сохта ғурурга берилиб, ўзининг арзимас ютуклари-ни кўкларга кўтариб, бошқаларнинг жузъий нуқсонларидан кулиш, инсон қадр-қимматини камситиб, унинг нафсония-