Falsafa fanidan tayanch ma’ruzalar matni

O‘rta asrlar va Uyg‘onish davrida tabiat muammosi. Keyinchalik, xristian va islom dini dunyoqarashida, tabiat bilan birikishni nazarda tutuvchi bu yondashuv o‘rnini tabiatga bo‘lgan o‘zgacha munosabat egalladi. Natijada, tabiat yaratilgan, shu bois o‘tkinchi va o‘zgaruvchan deb talqin qilindi. Shu tariqa o‘lmas jonga ega Xudo o‘tkinchi tabiatdan ustun qo‘yildi. Bunday ustun qo‘yish natijasida odamlarning tabiiy kuchlar stixiyasiga qaramligi kamaymasa ham materiya va ruh nisbati ko‘proq ma'naviy inson va ruhsiz tabiiy olam tuzilishining turli pog‘onalaridan o‘rin oldi. Diniy aqidalar boqiy, ma'naviy asos – Xudo oliy darajada ruh foydasiga hal qilinadi. Bu hol ilohiy aqidalar falsafiy ta'limotlardan ustun qo‘yilgan va aksariyat odamlar dunyoqarashining negizini tashkil etgan o‘rta asrlar falsafasida ayniqsa bo‘rtib namoyon bo‘ladi.

Antik davrning ko‘pgina qadriyatlari va ideallari tiklangan Uyg‘onish davri san'at, estetika va go‘zallikka kuchli qiziqish bilan tavsiflanadi. Bu davrda tabiatga go‘zallik va ilhom manbai deb qarashga asoslangan yangicha munosabat yuzaga keldi. O‘z-o‘zidan ravshanki, mazkur mo‘ljal real borliqni faol o‘rganish va uni yanada teranroq tushunib yetishga yo‘naltirilgan.

Bu davrda N.Kopernik, G.Galiley, N.Kuzanskiy, J.Bruno va boshqa mutafakkirlar rivojlantirgan kosmologik va naturfalsafiy, A.Jomiy, A.Navoiy ilgari surgan gumanistik g‘oyalar tabiatga bo‘lgan yangicha munosabat bilan bevosita bog‘liq va ma'lum darajada shu munosabatlardan kelib chiqadi.