«фалсафа (этика, эстетика, мантиқ)»

Tasavvuf falsafasi. Amir Temur va Temuriylar davri Markaziy Osiyo xalqlari 

falsafasi 

 

Tasavvuf ta’limoti. Tasavvufda komil inson muammosi. Tasavvufda diniylik va 

dunyoviylik. Markaziy Osiyoda tasavvuf ta’limoti va uning asosiy yo’nalishlari: 

yassaviya, kubraviya va naqshbandiya, ularning jamiyatdagi o’rni va bugungi 

mustaqillik davridagi ahamiyati. 

XIV asrning  70 yillarida Markaziy Osiyo xalqlarining mo’g’ul 

mustamlakachiligiga qarshi kurashining kuchayishi. Amir Temurning Markaziy Osiyo 

xalqlari mustaqilligi uchun siyosiy kurash maydoniga chiqishi. 

Amir Temur  – haloskor, o’zbek davlatchiligining asoschisi, yaratuvchi buyuk 

siymo, uning “Kuch - adolatda” shiori. A. Temur saltanati davrida ilm-fanga, 

san’atga va madaniyatga, ma’na-viyatiga e’tibor, ilm-fan, san’at va madaniyat 

vakillariga homiylik. “Temur tuzuklari” asarining falsafiy ahamiyati va milliy g’oya 

masalasining qo’yilishi. 

Amir Temur va temuriylar davrida tabiiy-ilmiy va ijtimoiy falsafiy qarashlarning 

rivojlanishi. Qozizoda Rumiy, Mansur Koshiy, Mirzo Ulug’bek va Ali 

Qushchilarning tabiatshunoslik, matematika,  falakiyot  fanlariga qo’shgan hissasi. Bu 

davrda ijtimoiy-falsafiy qarashlar rivoji. Sa’diddin Taftazoniy va Mirsaid  Sharif 

Jurjoniylarning falsafiy qarashlari. San’at va madaniyatning gullab yashnashi. Alisher 

Navoiyning olam va odam, inson va jamiyat, komil inson muammosi, fozil jamoa va 

adolatli shoh to’g’risidagi ijtimoiy-falsafiy qarashlari va ularning bugungi kundagi 

ahamiyati. 

 

G’arbiy Evropadagi Uyg’onish davri va yangi zamon falsafasi 

Uyg’onish davri falsafasi.XV-XVI asrlarda Evropada ijtimoiy-siyosiy o’zgarishlar: 

kapitalistik taraqqiyotning boshlanishi. Tabiatshunoslik fanlarining rivojlanishi, 

ularning ijtimoiy-falsafiy fikrlar rivojiga ta’siri. Falsafada sxolastikaga zid 

yo’nalishning shakllanishi. N.Kopernik, J.Bruno va   G.Galileylarning tabiiy-ilmiy 

qarashlarining falsafiy ahamiyati. 

XVII - XVIII asrlar  yangi zamon falsafasi.Falsafada empirizm va ratsionalizm 

oqimlari: F. Bekon, Dj. Lokk, T. Gobbs, R.  Dekart,   B. Spinozalarning falsafiy 

qarashlari. XVIII asr frantsuz ma’rifatparvarlari falsafasi: Volter, Russo, Lametriy, 

Didro, Gelvetsiy va Golbaxlarning falsafiy qarashlari. 

---