«фалсафа (этика, эстетика, мантиқ)»

Bilish nazariyasi 

 

Inson bilishining tabiati va mohiyati. Amaliyot – inson bilishining asosi,maqsadi, 

uni vujudga keltiruvchi asosiy omil. 

 

Bilishning sub’ekti, ob’ekti va predmeti, ularning o’zaro munosabati. 

 

Bilishda sub’ektning faolligi. 

Bilish va bilim. Bilim  – bilishning natijasi. Gnossologiya  – bilish to’g’risidagi 

ta’limot. 

Inson bilishining turlari va shakllari. Oddiy bilish, ilmiy bilish, intuitiv bilish va 

g’oyibona bilish. Bilishning asosiy bosqichlari: hissiy bilish va aqliy bilish, ularning 

o’ziga xos xususiyatlari. 

Bilishning dialektik xarakteri. Bilish jarayoni. Borliq va bilishning ziddiyatlari. 

Bilishning bilmaslikdan bilishga, kam bilishdan ko’proq bilishga, yuzaki bilishdan 

chuqurroq bilishga, hodisani bilishdan mohiyatni bilishga, oddiy bilishdan ilmiy 

bilishga, hissiy bilishdan aqliy bilishga, empirik bilishdan nazariy bilish tomon borishi. 

Bilish va haqiqat. “Haqiqat” tushunchasi. Haqiqatning turli shakllari: nisbiy 

haqiqat, mutlaq haqiqat, ularning o’zaro munosabati. Haqiqat va xato. Haqiqatning 

konkretligi. Haqiqat-ning mezonlari. Amaliyot – haqiqatning asosiy mezoni. Haqiqatga 

erishish  – inson bilishining asosiy maqsadi. Haqiqat va baholash. Baholashda 

haqiqatning o’rni. 

Ilmiy bilish, uning mohiyati, usullari va asosiy shakllari. “Ilmiy bilish” 

tushunchasi. Ilmiy bilishning empirik va nazariy darajalari, ularning o’ziga xos 

usullari: kuzatish, eksperiment, taqqoslash, turlarga, guruhlarga ajratish; analiz va 

sintez,  induktsiya va deduktsiya, analogiya,  umumlashtirish, mavhumlashtirish, 

konkretlashtirish,  modellashtirish, formallashtirish, matematiklashtirish. 

Ilmiy bilishning asosiy shakllari: fakt, g’oya, muammo, gipoteza, nazariya va ilmiy 

oldindan ko’rish. 

 

Fan – ilmiy bilishning maxsus shakli. Tabiatshunoslik, ijtimoiy, 

 

gumanitar va texnika fanlari, ularning o’ziga xos xususiyatlari. Fanlar 

---

falsafasi va metodologiyasi. Falsafiy germenevtika. Fan tili. Fan sotsiologiyasi. 

Ijtimoiy bilish va uning o’ziga xos xususiyatlari. Ijtimoiy bilishda ijtimoiy 

ehtiyojlar, manfaatlar, maqsadlar, reja va dasturlarning o’rni va roli. Ijtimoiy bilishda 

amaliyot va nazariyaning ahamiyati. Ijtimoiy bilishda haqiqatning o’ziga xos tomonlari: 

tarixiy haqiqat, hayot haqiqati, badiiy haqiqat. Ijtimoiy bilishning o’ziga xos usullari: 

qiyosiy-tarixiy usul, tarixiylik va mantiqiylik, ijtimoiy tajriba, ijtimoiy eksperiment, 

sotsiologik tadqiqot, ekstrapolyatsiya, sistemali yondashuv, prognozlash. 

Ijtimoiy bilish va uning usullarining O’zbekistonning o’ziga xos taraqqiyotidagi 

o’rni va ahamiyati.