Falsafa asoslari

333



Jamiyatdagi ulug‘vorlik milliy va umuminsoniy qadriyatlar, xalqparvarlik va bunyodkorlik tushunchalari bilan izohlanadi. Barqarorlik, farovonlik, adolat, qonun ustuvorligi, hurfikrlilik jamiyat ulug‘vorligini ta'minlovchi mezoniy tushunchalardir.

San’atdagi ulug‘vorlik teatr, kino va badiiy adabiyotdagi fojia- viylik bilan yonma-yon turadi. Bunday ulug‘vorlik badiiy maz- mun va shaklning barcha imkoniyatlari vositasida ifodalanadi, lekin bunda hal qiluvchi rolni g‘oya o‘ynaydi. Muhim ahamiyatli g‘oya yuksak ruhlangan, mukammal shaklning zarurligini yuzaga keltirib, san’at asari darajasining yuksakligini belgilab beradi.

Ulug‘vorlik hissi o‘z-o‘zidan quvonch, hayratlanish, ehtirom, tan berish tuyg‘ularini o‘z ichiga qamrab oladi, ruhiy ko‘tarinkilik bag'ishlaydi. Ulug‘ ishning tagzamini esa niyatning, maqsadning ulug‘vorligidir. Masalan, Amir Temur ulug‘ saltanat qurish soha- sida ulug'vorlik namunasini ko‘rsatgan bo‘lsa, Nizomiddin Mir Alisher Navoiy turkiy tilda jahonshumul badiiy asarlar yozib, o‘z xalqining ma’naviy olamini yuksaklikka ko‘tardi, ona tilin- ing qudratini baralla namoyish eta oldi. Shu kabi ilmiy kash- fiyotlari bilan jahonga nomi ketgan Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sinolar ham ulug'vorlik shohsupasidan o‘rin olgan. Bu zotlar ilmu fan, hikmat va ijod pahlavonlari, Sharq Uyg‘onish davrining buyuk siymolari sifatida hozir ham bizga ibratdir. Ulug‘vorlik tuyg‘usiga faqat miqyos o'lchovi bilan erishilmaydi. Agar ayrim obidalar, masalan, Bobil minorasi, Minorai Kalon, Misr ehromlari va shu kabilar o‘zlarining miqyos ko‘lami bilan hayron qoldirsa, boshqalari o‘zining nafisligi, nozik ifodali rang- lar, qismlar hamohangligi, atrof-muhit bilan uzviy qo‘shilib ket- ganligi bilan alohida ahamiyat kasb etgan (Go‘ri Amir, Shohi- zinda, Mustaqillik maydoni, Ichanqafa, Registon maydoni, Mir Arab madrasasi, Ismoil Somoniy maqbarasi va b.). Mustaqillik yillarida amalga oshirilayotgan ulkan bunyodkorlik ishlari tu- fayli ulug‘vorlik kasb etayotgan obidalar jahonga yuz tutmoqda. Mamlakatimizda Amir Temur, Ulug‘bek, Navoiy kabi ajdodla- rimizga haykallar qo‘yildi. Shu kabi Mustaqillik maydoni, unda qad ko‘targan ramzlar, Baxtiyor ona haykali ham ulug'vorlikka misoldir.