Falsafa asoslari

374



XULOSA


Ma’lumki, insoniyat azal-azaldan olam va odam nima, ular qan- day paydo bo'lgan, qanday qonuniyatlar asosida yashaydi, o'zgaradi va taraqqiy etadi, degan savollarga javob izlab kelmoqda. Umrning maz- muni nimadan iborat, ajdodlar ortidan avlodlar kelib-ketaverishida qan- day ma’no bor, degan savollar ham necha asrlardan buyon ko‘pchilikni o‘ylantiradi. Har bir kishi uchun abadiy ahamiyatga molik ana shunday masalalar, olam va odamlar o‘rtasidagi munosabatlar, inson qadri va umr- ning mazmuni, dunyodagi o‘zgarishlar, o'zaro aloqadorlik va bog‘liqlik hamda taraqqiyotning umumiy qonuniyatlari falsafaning azaliy va barcha zamon faylasuflari shug‘ullanadigan asosiy mavzulari hisoblanadi.

Shu ma'noda, falsafa insoniyat yaratgan eng qadimgi fanlardan biri, odamzod hayotining ilk davrlaridan boshlab uning doimiy yo‘ldoshi bo‘lib kelmoqda. Bu sohada to'plangan hikmatlar xazinasi, atoqli fayla- suflar merosi, ularning asarlari insoniyat yaratgan ma'naviy qadriyatlar orasida muhim o‘rin egallaydi. 0‘z zamoni, yurti va xalqining tafak- kuri, ruhiyati hamda orzu-intilishlarini falsafiy ta'limotlarida ifoda etgan buyuk donishmandlar o‘rtaga tashlagan ezgu g‘oyalar jamiyat farovonligi va millat ravnaqi uchun xizmat qilgan. Odamlarni buyuk maqsadlar sari yetaklovchi bu g‘oyalar muayyan davr va xalqlarning maqsad-muddaosiga, ularning mualliflarini esa insoniyat qadrlaydigan donishmand va allomalarga aylanishida falsafiy bilimlar katta ahamiyat kasb etgani shubhasiz.

Bu esa falsafaning barcha fanlar va xalqlarning yutuqlaridan oziqla- nadigan umuminsoniy va universal fan ekanidan dalolat beradi. Uning hayotiyligi dunyo xalqlari tarixi va tabiatiga, turmush va tafakkur tarziga nechog‘li mos ekani, ularning manfaatlari va intilishlarini qay darajada aks ettira olishiga bog‘liq, albatta. Bu esa jahon falsafasining umumin- soniyligi va milliyligi, muayyan xalq yoki mintaqaga xos tafakkur tar- zining mohiyati va ahamiyatiga nisbatan xolisona qarashni taqozo eta- di, falsafani zamonaviy mazmun bilan boyitib, bugungi talablar asosida rivojlantirishni zaruratga aylantiradi. So‘z falsafa haqida borar ekan, bu haqiqat yanada katta ahamiyat kasb etadi. Zero, umuminsoniylikni milliyliksiz to‘g‘ri tushunib bo‘lmagani kabi, milliylikning mohiyatini ham umuminsoniy mezonlarsiz chuqur anglab bo‘lmaydi.

Ushbu masalalarni tahlil qilish jarayonida biror-bir g‘oya, oqim, yo‘nalish yoki falsafiy ta'limotni mutlaqlashtirish, boshqalarining aha- miyatini kamsitish yoki yo‘qqa chiqarish haqiqatdan yiroq va bugungi