Falsafa asoslari

Olamni estetik anglashda texnologiyalarning roli. Hozir- gi zamon sivilizatsiyasi sanoat va texnika taraqqiyoti bilan bog‘liqdir. Uni industrial sivilizatsiya yoki texnogen jamiyati


370





deb atalmoqda. Texnologiya - texnika bilan uzviy bog‘liqdir. «Texnologiya» yunoncha so‘z bo‘lib, predmetlarga ta’sir etish ishlov berish, tayyorlash, o'zgartirish metodlari majmuyi degan ma’noni bildiradi. Agar texnika insonning obyektga nima vosita- sida ta’sir ko‘rsatishini anglatsa, texnologiya insonning obyekt- ga qanday ta’sir ko‘rsatishini anglatadi. Osvald Shpengler XX asrning 30-yillarida «Inson va texnika» asarida inson olamning hukmdori edi, u mashinaning quli bo‘lib qoldi, deb yozgan edi. Texnika inson borlig‘ining barcha sohalariga: iqtisod, siyosat va mafkuraga kirib keldi. «Inson va mashina» munosabatlari yan- gicha mazmun kasb etyapti. Asrimiz boshida ijtimoiy-texnika taraqqiyotining ibtidosidayoq olimlar, yozuvchilar texnika va texnologiya uning tabiatga inson hayotiga ta’siri masalariga o‘z munosabatlarini bildirishgan. Bu xususda noosfera ta’limotining asoschilaridan bo‘lgan akademik Vernadskiy «Sayyoramiz yuzi—biosfera inson tomonidan ongli va asosan ongsiz ravishda kimyoviy o‘zgarishlarga duchor etilmoqda. Inson quruqlikning fizikaviy va kimyoviy havo qobig‘ini, uning barcha tabiiy suv- larini o‘zgartirmoqda. Hozir biz biosferadagi yangi geologik evolyutsion o‘zgarishlarni boshdan kechiryapmiz. Biz noosfera- ga kirib boryapmiz»' deb ta’kidlaydi. Noosferaning atrof-muhit, tabiatga ta’siri har doim ham kutilgan natijani beravermasligini bugun hayotning o‘zi ko'rsatib turibdi. Atom bombasining yara- tilishi, ballistik raketalarning havo qatlamini teshib o‘taverishi natijasida azon qatlamining kengayib borayotganligi, kimyoviy zavod-fabrikalarning ko‘payishi natijasida atmosferaning zahar- lanishi nabotot, hayvonot dunyosigina emas insoniyatga sal- biy ta’siri kabi misollarni ko‘plab keltirish mumkin. Hozirgi globallashuv sharoitida yuqori texnologiyalar, yangi axborotlar asri sifatida namoyon bo‘lmoqda. Olamni estetik anglashda texnologiyalarning roli ortib kishilar ongi mana shu tezkorlikka moslashishi lozimligini taqozo etmoqda.


¹ BepHaflCKHft B.H. Hanajio h BeHHOCTb XH3HH. — M.: «Cob. Pocchh», 1989. - C.186-187.