Факультетда мавжуд таълим йыналишлари ва мутахассисликлар

Vodorod ko‘rsatkich

• Muhit reaksiyasini miqdoriy jihatdan ifodalash uchun, odatda, H+ ionlari konsentratsiyasi o‘rniga uning manfiy ishorali unli logarifmidan foydalaniladi. Bu qiymat vodorod ko‘rsatkich deb ataladi va pH bilan ifodalanadi:
• pH = -lg[H+]
• pH=7 bo‘lsa neytral, pH<7 bo‘lsa kislotali, pH>7 bo‘lsa ishqoriy eritma hisoblanadi.
• pH=1-3 kuchli kislotali muhit,
• pH=3-7 kuchsiz kislotali muhit,
• pH=7 neytral,
• pH=7-10 kuchsiz ishqoriy muhit,
• pH=10-14 kuchli ishqoriy muhit.

Eruvchanlik ko‘paytmasi

• Ma’lumki, qattiq moddalarning erish jarayonida to‘yingan eritma hosil bo‘lishida eruvchi modda bilan uning eritmadagi molekulalari o‘rtasida muvozanat vujudga keladi. Elektrolitlar eriganda eritmaga molekulalar emas, balki ionlar o‘tadi. Masalan, tuzning to‘yingan eritmasida tuz kristallari bilan eritmaga o‘tgan ionlar o‘rtasida muvozanat vujudga keladi. Kam eriydigan bariy sulfat VaSO4 ning to‘yingan eritmasida quyidagi muvozanat holati vujudga keladi:
• BaSO4 ⇄ Ba2+ + SO42–
• Bu jarayonning muvozanat konstantasi quyidagi kurinishga ega bo‘ladi:
• yoki
• Kmuv. · [BaSO4] = [Ba2+][SO42–]
• To‘yingan eritmada [BaSO4] ayni haroratda o‘zgarmas qiymatga egaligini e’tiborga olinsa, Kmuv.· [BaSO4] ifodani eruvchanlik ko‘paytmasi (EK) deb ataladi.
• BaSO4 ning to‘yingan eritmasi uchun EK quyidagicha yoziladi:
• EK(BaSO4 )= [ Ba2+] [ SO42– ] = 1,1 · 10–10 (t=25oC)
• Yomon eriydigan elektrolitning to‘yingan eritmasidagi ionlar konsentratsiyalari ko‘paytmasiga eruvchanlik ko‘paytmasi deyiladi. Eruvchanlik ko‘paytmasi qiymatidan foydalanib, ayni elektrolitning umumiy eruvchanligini hisoblab topish mumkin:
• C (mol/ l) = EK
• Kimyoviy reaksiyada ishtirok etuvchi ionlar konsentratsiyalari ko‘paytmasi eruvchanlik ko‘paytmasi qiymatidan katta bo‘lsa, yomon eruvchi modda cho‘kmasi hosil bo‘ladi.