F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova


Motivatsiya to‘g ‘risida  umumiy tushuncha


bet94/196
Sana25.01.2022
Hajmi
#409943
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   196
Bog'liq
fayl 1114 20210526

Motivatsiya to‘g ‘risida  umumiy tushuncha
 
Motivatsiya  psixologik voqelik sifatida.  Motiv  va  motivatsiya
 
metodologiyasi.  Kasb  tanlash va  motivlar
Motiv  haqida juda  ko‘plab  ta ’riflar  berilgan  va  ulaming  har  biri 
o ‘zicha  to ‘g ‘ri  hisoblanadi.  Motiv  bu  insonni  hayot  faoliyati  bilan 
b o g iiq   jarayon  hisoblanadi.  Inson  shug‘ullanayotgan  xilma  -  xil 
faoliyat turlari  aynan uning motivlari bilan b o g iiq   b o ia d i.  Shuning- 
dek  inson  biror kasbni  egallashi  uchun  uni  shu  kasbga  intiltirib  tu- 
ruvchi  motivlar,  qiziqishlar  b o lish i  zarur  b o iad i.  Bundan  k o ‘rinib 
turibdiki,  insonni  faoliyati  uning  shu  faoliyatga  yetaklab  boruvchi 
motivlar  bilan  b o g iiq   b o ia d i.  Inson  yuqorida  ko‘rsatganimizdek 
ehtiyojlardan  kelib  chiqqan holda o ‘z maqsadlari  asosida  m a’lum  bir 
faoliyat  turlari  bilan  shug‘ullanadi.  Bu  esa  inson  shug‘ullanayotgan 
faoliyat  uning  ehtiyoj lari  va  undan  kelib  chiqqan  holda  faoliyatga 
undovchi  motivlardan kelib  chiqishini  ko‘rsatadi.  Shunday  qilib  mo­
tiv -   faoliyatga  undovchi,  maqsad  esa -   insonni  m a’lum  bir  faoliyat 
bilan  shug‘ullanish  orqali  o ‘z ehtiyojlarini  qondirishni  vujudga kelti- 
rish  hisoblanadi.  Kasb  tanlashda  o ‘quvchini  anglangan  motivlari  uni
178


m a’lum  bir  kasbni  aniq  tanlab  olishiga  sabab  bo‘ladi.  Bu  yo ‘lda  har 
doim shunday bo‘lmaydi.  0 ‘quvchi m a’lum kasbni tanlash davomida 
maqsadlaridan kelib  chiqqan  holda  yaqin,  qisqa va uzoq  davom  eta- 
digan  motivlarga duch  keladi.
Insonni  kasbni  to lg ‘ri  tanlashi  uning  hayotiy jarayonlarini  to ‘g ‘ri 
tanlab olishiga  juda katta ta ’sir  etadi. 0 ‘quvchini yoki kasb tanlayot- 
gan  insonni  o ‘ziga  yoqqan  kasbini  o ‘z  qiziqish,  ehtiyoj  va  manfaat- 
laridan kelib chiqqan holda tanlab olishi  o ‘zhayot  faoliyatini  deyarli 
to ‘g ‘ri  belgilaganligini  bildiradi.  Kasbni  to‘g ‘ri  tanlash  -  bu  uzoq 
davom etadigan  hayotiy jarayondir.  B ujarayonni  natijaliligi  insonni 
psixologik  imkoniyatlarini  kasb  faoliyati  talablari  va  mohiyati  bi­
lan  mos  kelganda  ko‘rish  mumkin.  Shuningdek  shaxsni  o ‘z  kasbiy 
karerasini  ta ’minlashdagi  ijtimoiy -   iqtisodiy  o ‘zgarishlar va unga 
moslashish  qobiliyatlari  bilan  ham  bog‘liqdir.  Bizga  m a’lumki  kasb 
tanlashga juda  ko‘plab omillar ta’sir etadi.
Shuni  aytish  kerakki,  kasb  tanlash  eng  avvalo  o ‘qish jarayoni  bi­
lan  bogiiqdir.  0 ‘qish  faoliyatini  tashkil  etish  bilan o ‘sib kelayotgan 
yoshlarni  kasb tanlashlashlari uzviy bog‘liqdir.  Yoshlarni qiziqishlari 
va imkoniyatlarini  hisobga olish  va o ‘qishni tashkil  qilinishi yaxshi, 
sifatli,  raqobatbardosh  kadrlami  tayyorlashning asosi  hisoblanadi.
Bizning  fikrimizcha,  shaxsni  y o ‘naltirilgan  m a’lumot  olishi 
L.S.  Vigotskiyning  nazariy fikrlarida  o ‘z  ifodasini  topgan.
Bular quyidagilarda k o ‘rinadi:
1)  Tarbiya  jarayonining  asosida  o ‘quvchining  ijobiy  faoliyati 
b o iish i  kerak  va  tarbiyalovchining  butun  san’ati  shunga  qaratilgan 
bo‘lishi  va  faoliyatni boshqarib  turilishi  zamrdir.
2)  Tarbiyalanuvchining shaxsiy malakasi pedagogik  ishning asosi 
b o iish i  kerak.
3)  Agarda  o ‘qituvchining  ta ’siri  bolaga  kuchsiz  b o is a ,  u  holda 
maxsus  muhit orqali  unga kuchli  ta’sir etish  zarur
179


4)  Tarbiya  o ‘quvchining  ottirgan  shaxsiy 
malakasi  orqali 
amalga oshiriladi.  Bu muhit bilan belgilanadi va  o ‘qituvchining roli 
muhitni  tashkil  etish  va  boshqarishdan  iborat.
A.I.Gebos  yoshlam i  o ‘qishga  boTgan  ijobiy  motivlariga  qu- 
yidagilam i  kiritadi:
*  0 ‘qishning yaqin  va  oxirgi  natijalarini  anglashida;
*  0 ‘zlashtirilayotgan  bilim lam i  nazariy  va  amaliy  ahamiyatini 
anglashda;
*  o ‘quv  materiallarini  hissiy shakllarda tushuntirib  berish;
*  Ilmiy  tushunchalami  “kelajak  yo‘nalishida”  tushuntirib berish;
*  o ‘quv  faoliyatini  kasbiy y o ‘nalish  asosida olib  borish;
*  o ‘quv  faoliyatida  muammoviy  holatlam i  yuzaga  keltiradigan 
vazifalam i  tanlay olish;
*  o ‘quv  guruhlaridagi  qiziquvehilar  va  “bilish  bilan  b o g iiq  
boTgan  psixologik  iqlimni”  shakllantirishda.
Kasb  tanlanishda  o ‘quvchining  qaysi  kasbga  qiziqishini  va  nima 
uchun  shu  kasbni  tanlaganini  quyidagi  tomonlar  bilan  sinab  olish 
mumkin b o ia d i. Alohida kartochkaga hukm  tarzida tanlangan kasb­
ni  (o ‘qishni)  m otivlarini  yozib  chiqish  kerak.  Bu  yozib  chiqilgan 
motivlami  o ‘quvchiga b o iib  chiqishni  tavsiya  etish kerak.  Bu quyi­
dagi tomonlami o ‘zida aks etdirgan boiadi:  a) o ‘zi uchun ahamiyatlili- 
giga  qarab  besh guruhga b o iish ;  b) umumiy belgilardan  o ‘zi uchun 
ahamiyatliroq  b o ig a n   10  tasini  ajratib  olish.  Bunda  quyidagi  mo- 
tivlar soni  beriladi:
1.  0 ‘quvchi  yaxshi  o ‘qishi  kerak.
2.Men  o ‘qituvchini  aytganlarini aniq va  tez bajarishga  intilaman.
3.Меп  sinf oldida o ‘qishimga javob berishni  tushunaman.
3.  Maktabni tugatganimdan kegin  men o ‘qishni  davom etdiraman.
4.  Yaxshi  mutaxassis b o iish   uchun  yaxshi  bilimlarga  ega b o iish  
kerak b o iad i.
180


5.  Odamlar  men  bilan  qiziqib  muloqot  qilishni  xohlovchi  inson 
bo‘lmoqchiman.
6.  Yaxshi  baholar olmoqchiman.
7.  0 ‘qituvchi  va ota -  onamdan maqtovlar  eshitmoqchiman.
8.  Men  sinfda yuqori  reytingga ega bo‘lmoqchiman.
9.  Sinfning eng  yaxshi  o ‘quvchisi  bo‘lmoqchiman.
10.  Meni javoblarim sinfda eng yaxshi javob bo‘lishini  xohlayman.
11.  Darsdan  tashqari meni qiziqtiradigan  fan b o ‘yicha  qo‘shimcha 
darslar  olmoqchiman.
12.  Sinfni  o ‘zimni  yomon  o ‘qishim 
bilan  orqaga  tortmoqchi 
emasman.
13.  Yomon  o ‘qishim  uchun  sinfda  va  uyda  urushishlarni  xohla- 
mayman.
14.  Yomon  baholar olmoqchi  emasman.
15.  Menga matematika  darslari  yoqadi.
16.  Menga  tarix,  adabiyot,  til  va  boshqa fanlar yoqadi
17.  Menga  o ‘qituvchini  yangi  fikrlar  asosida  darsni  tushuntirib 
berishi  yoqadi.
18.  Dars yangi  va  qiziqarli  bo‘lishini  xohlayman.
19.  Qiyin masalalami yechishni  yoqtiraman.
20.  Darsda  gapirilayotgan  mavzu  bo‘yicha  muhokama  qilishni 
yoqtiraman.
21.  Darsda  qiyinchiliklami  yengib o ‘tishni  yaxshi  ko‘raman.
22.  0 ‘qituvchi  seni yutuqlaringni  ko‘rib, to ‘g ‘ri  baholashini yaxshi 
ko‘raman.
23. 0 ‘qituvchi  har  bir  o ‘quvchini  yutuqlarini  ko‘rishi  bu  juda 
yaxshi  hodisa.
24.  0 ‘qituvchini  darsni  har xil  tashkil  etishi juda zo ‘r.
Bular asosida natijalar tahlili:
1 -1 5 -  ijtimoiy  motivlar
181


6 -  25 -  o ‘quv motivlari
1  -  3  -  javobgarlik va burch  motivi
4 -  6 -  o ‘zini  rivojlantirish va o ‘zini  belgilay olish motivi
7 -  9 -  o ‘z yutuqlarini  oshirish motivi.
1 0 - 1 2 - o b r o ‘  motivi 
1

-   15 -  noqulaylikdan  qochish motivi 
16 -   18  -  dars mohiyati  motivlari 
1 9 - 2 1   -  o ‘quv jarayoni  motivlari 
22 -  25  -  rag‘batlantirish motivi
Bu  test  savolida  kasbni  tanlagan  insonni  nima  uchun  shu  kasb­
ni  tanlaganligi  aniqlanadi.  Bunda  uni  to ‘g ‘ri  tanlaganligi  yoki  kim- 
lamingdir  ta’sirida shu narsa amalga oshganligi  ko‘zga tashlanadi. 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   196




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish