F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova

0 ‘quvchilarni psixik yetukligi, ongli  harakati  va
 
ulam i  kasb tanlashdagi  ahamiyati
Kasb  tanlash  bu  o ‘ziga  xos  murakkab  jarayon  bo‘lib,  u  uzoq 
davom etadigan jarayondir. 0 ‘quvchilar o ‘zlari tanlagan kasbni  egal- 
lashlari  uchun  eng avvalo o ‘zlarini  psixologik jihatdan tayyorlashlari 
zarur bo‘ladi.  Bunda ular kasb tanlash uchun etilgan bo‘lishlari zarur- 
dir.  Yoshlarni  kasb  tanlashlari  uchun  psixologik  yetukligi  deganda
294

---

nimani  tushunamiz.  Bunda  o ‘smirlami  va  o ‘spirinlarni  o ‘z  yoshiga 
nisbatan  yetilganligi  nazarda  tutiladi.  Insonlami  psixologik  yetilishi 
haqida juda  ko‘plab  fikrlar  mavjuddir.  X o‘sh  o ‘smirning  psixologik 
yetukligi  nimadir?
Yoshlarni  kasb  tanlashdagi psixologik  yetukligi uning  m a’naviy, 
ruhiy, jism oniy  va o ‘z - o ‘zini  anglashi  bilan  bog‘liq  jarayon hisob­
lanadi.  Kasb  tanlashdagi  asosiy  psixologik  yetuklik  quyidagilarda 
ko‘zga  tashlanadi:
-  O lzining  “Men”  ligini  anglash  va  oilaviy  munosabatlarda, 
mehnat  faoliyati  bilan  bog‘liq  bo ‘lgan  munosabatlarda  faol  qat- 
nashish.
-  Boshqalar  bilan  bo‘ladigan  munosabatda  o ‘zini  “Men”ligini 
ko‘rsata  olish  va  boshqalarning  ham  “M en”ligini  hunnat  qilish, 
kerak  bo‘lsa  sabr -  toqatli  bo‘lish.
-  0 ‘zini  emotsional 
hissiyotlarini  ushlab  tura  olish  va  o ‘z- 
o ‘zini  anglash.
-  Dunyoni  o ‘z  xohishlaridan  emas  balki  qanday  bo‘lsa  shunday- 
ligicha  qabul  qilish.
-  0 ‘z  qobiliyatlarini  anglab  borish,  o ‘zini  kuchli  va  kuchsiz  to- 
monlarini  bilib  borish.
Kasb  tanlovchining  ijtimoiy  va  psixologik  yetukligi  bu  asosan 
uning  siyosiy,  ahloqiy,  estetik  k o‘rsatkichlari bilan  bog‘liq  bo‘ladi. 
Bularga  quyidagilar kiradi:
•  Javobgarlik  hissini  rivojlanishi;
• 
Ijtimoiy  tafakkuming  borligi  (bunda  boshqa  odamlami  ham 
tushunish  qobiliyati,  har xil  sharoitdagi  holatlami  ham ko‘ra olishlari).
• 
Boshqa odamlami o ‘ylash bilan bog‘liq  ehtiyojlarni ham  qo- 
biliyat sifatida ko‘ra olishlari;
•  Jamiyat hayotida faol qatnashish qobiliyatlarini paydo bo‘lishi.
•  0 ‘z  qobiliyatlaridan  va  bilimlaridan 
samarali  foydalanish 
qobiliyatining  paydo  bo‘lishi;
295

---

• 
0
‘z  taraqqiyot  y o ‘lida  paydo  bo‘lgan  muammolami  kons- 
truktiv  ravishda  yecha  olish.
Hayotiy  maqsad  -   bu  mavjud  bo‘lgan  yo ‘nalishlar  bo ‘yicha 
harakatlanish;  bu  erishish  kerak  bo‘lgan  natijalarga  erishish  va  uni 
egallash  hisoblanadi.  K o‘rinib turibdiki,  o ‘smiming kasb tanlashdagi 
psixologik  yetukligi  eng a w alo   undagi psixologik jarayonlam i,  ho- 
latlami  rivojlanganligi  bilan  bog‘liqdir. 
0
‘smir  o ‘zini  ruhiy  -  psixo­
logik  sog‘lomligini  anglashi,  o ‘zidagi  jism oniy  yetuklikni  mehnat 
qilish jarayonlarida  sinashi,  aqliy  va  irodaviy  quvvatga  ega  ekan- 
ligini  sezib borishi  kerak bo‘ladi.