Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

 

---

127 
II бўлим. ДИДАКТИКА – ТАЪЛИМНИНГ ПЕДАГОГИК 
НАЗАРИЯСИ СИФАТИДА 
5-боб. Дидактика – таълимнинг педагогик назарияси. 
Дидактиканинг объекти, предмети ва вазифалари. Таълим
(ўқитиш ва ўқиш) жараёни - яхлит тизим сифатида 
 
5.1. Дидактика – таълимнинг педагогик назарияси сифатида 
Дидактика педагогика ва маърифий назариянинг нисбатан мустақил 
қисми бўлиб, ўқитиш ва ўқиш жараёнлари, яъни билим, кўникма ва малакалар 
ўзлаштирилиши ҳамда эътиқодлар шаклланишининг умумий қонуниятларини 
очиб беради, маърифат (таълим-тарбия) мазмунининг ҳажми ва тузилмасини 
белгилайди. “Дидактика” сўзи юнонча “ўқитиш”, “ўргатиш” маъносини англа-
тади. 
Дидактика - таълим жараёни, унинг мазмуни, қонуниятлари ва тамойил-
лари, шунингдек шакллари, методлари ва воситаларини илмий асослаб бе-
рувчи таълим назарияси, педагогиканинг алоҳида соҳасидир. 
Бу термин немис педагоги В. Ратке (1571-1635) томонидан унинг “Ди-
дактика ёки таълим санъати» деб номланган маърузада (1613) фаннинг на-
зарий ва методологик асосларини тадқиқ қилувчи илмий йўналиш сифатида 
қўлланилган. 
Дидактиканинг фундаментал илмий асослари Я.А. Коменский томони-
дан ишлаб чиқилган. У 1657 йилда чех тилида «Буюк дидактика» асарини ёза-
ди. Я.А. Коменский дидактикани «ҳаммани ҳамма нарсага ўргатувчи санъат» 
сифатида талқин этади. Шу боис, унинг дидактикасида “нимага ўқитиш?”, 
“нимани ўқитиш?”, “қаерда ўқитиш?”, “қандай ўқитиш?” каби саволларга ўзи-
га хос тарзда жавоб берилган.
Демак, дидактика - педагогиканинг илм-маърифат ва таълим муаммо-
ларини тадқиқ этадиган бир қисмидир. Буюк алломаларимиз: Муҳаммад ал-
Хоразмий, Абу Наср Форобий, Абу Райҳон Беруний асарларида ҳам таълим, 
ўқитиш ва ўқишга оид шарқона дидактик қарашлар акс этган.