Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

амалийлиги тамойили – унинг моҳияти шундан иборатки, билимлар, кўник-
малар, малакалар ва дунёқарашлик ғоялари чуқур англангач ва яхши ўзлашти-
рилганидан кейин узоқ вақт хотирада сақланиб қолади. Ушбу тамойил билим, 
кўникма, малакалар ҳамда хулқ-атвор меъёрлари ва қоидаларини доимий, 
мунтазам такрорлаш, машқ қилиш, мустаҳкамлаш, текшириш ва баҳолаш ор-
қали амалга оширилади.
10. Назариянинг амалиёт билан боғлиқлиги тамойили – илмий би-
лимларни кундалик ҳаётий амалиёт билан уйғун боғлашни талаб қилади. Наза-
рия - дунёни билишга имкон берса, амалиёт унга самарали таъсир кўрсатишни 
ўргатади.
11. Батартиблик ва изчиллик тамойили - таълим жараёнида мантиқий 
боғланишларга риоя этилишини талаб қилади ва натижада катта ҳажмдаги 
ўқув материалининг мустаҳкам ўзлаштирилиши таъминланади. Батартиблик 
ва изчиллик қисқа вақт ичида катта натижаларга эришишга имкон беради. Бу 
тамойил режалаштиришнинг турли шаклларида ва маълум бир тарзда ташкил 
этилган машғулотларда амалга оширилади. 
12. Онглилик, фаоллик, ташаббускорлик тамойили – унинг моҳияти 
шундаки, таълим олувчи ва тарбияланувчиларнинг шахсий билиш фаолияти 
таълим олганлик ва тарбияланганликнинг муҳим омили бўлиб, билим ва меъ-
ёрларни ўзлаштириш суръати, чуқурлиги ҳамда кўникма, малака ва одатларни 
шакллаштириш тезлигига ҳал қилувчи таъсир кўрсатади. Ўқув-тарбия жара-
ёнида онгли иштирок этиш ўқувчига ривожлантирувчи таъсирни кучайтиради. 
13. Оқилона талабларга асосланган ҳолда бола шахсини ҳурмат қи-
лиш тамойили – ўқитувчининг ўқувчини шахс сифатида ҳурмат қилишини 
талаб этувчи тамойил. Оқилона талабчанлик – бола шахсига ҳурматнинг ўзига 
хос шакли. Ўқувчиларга нисбатан талабчанлик ўқитувчининг ўзига талабчан-
лиги билан бирлаштирилиши керак. Шахсга ҳурмат кўрсатиш одамнинг ижо-
бий жиҳатларига таянишни назарда тутади.
14. Оптималлаш (энг қулай шароит яратиш) тамойили – энг самара-
ли, мос шакллар ва методлардан фойдаланиш кераклигини тақозо қилади. 
Юқорида қайд этилган педагогик жараённинг тамойиллари таълим ва 
тарбияга қўйилган асосий талаблар тизими бўлиб, уларга риоя этиш шахсни 
ҳар томонлама ривожлантириш, камол топтириш муаммоларини самарали ҳал 
этишга имкон беради.
Ҳақиқий педагогик жараёнда таълим ва тарбия тамойиллари бир-бирига 
чамбарчас боғлиқ ҳолда амалга ошади, яъни улар ўзаро шартланган бўлиб, ҳеч 
бири алоҳида жорий этилиши ёки қўлланилиши мумкин эмас.