Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

 
 
Онгни шакллантириш 
методлари 
Суҳбат 
Маъруза 
Ҳикоя 
 
Инонтириш 
Намуна кўрсатиш 
Методларни 
амалга ошириш 
воситалари 
сўз,
тимсол, 
ҳатти-ҳаракат 
12.3-расм. Онгни шакллантириш методлари 
 

---

267 
6) ҳикоя методи – у ёки бу маънавий тушунча ва ҳатти-ҳаракатларнинг 
таҳлили ёки яққол мисолини ўз ичига олган кичик ҳажмли воқеа-ҳодисалар-
нинг мантиқий баёни. 
Ишонтириш методи (12.4-расм) 
Ишонтириш методининг мазмуни ва моҳияти: 
Ўзига хос 
хусусиятлари: 

 тарбиянинг етакчи методи;  

ўқувчининг онги, ҳис-туйғуси ва зеҳн-идрокига 
оғзаки таъсир кўрсатиш усули; 

ўқувчининг таҳлилий фикрлашига таяниши; 

насиҳатгўйликка зидлиги; 

 эътиқод мазмунига мувофиқ ўқувчиларни ижти-
моий аҳамиятли ҳатти-ҳаракатларга ундаш усули. 
Тадбиқ этилиш 
шакллари: 

 суҳбат; 

ҳикоя; 

очиқ мунозара; 

изоҳли ўқиш. 
Методни 
амалга ошириш 
босқичлари: 

 қулай психологик шароитларни яратиш ёки тан-
лаш; 

усулларни (тушунтириш, таққослаш, ўхшашлик) 
танлаш; 

вазифаларни қўйиш, мазмунни танлаш; 

маълумотларни тақдим этиш; 

 маълумотлардан 
амалиётда 
фойдаланишга 
мўлжал олиш; 

эътиқод (ишонтириш) натижаларини қайд этиш. 
Самарали 
фойдаланиш 
шароитлари: 

 ўқитувчининг шахсий эътиқоди, илмий тайёргар-
лиги, билимдонлиги, ростгўйлиги ва самимийлиги; 

назария ва далилларнинг бирлиги; 

ўқитувчи назокати ва муносабатларининг ишонч-
лилиги; 

синф (гуруҳ) хусусиятларини ҳисобга олиш; 

жамоатчилик фикрига таяниш; 

тарбиянинг бошқа методлари билан бирга қўлла-
нилиши.
 
12.4-расм. Ишонтириш методининг мазмуни ва моҳияти 

---

268 
Тарбия методларининг II гуруҳи (12.5-расм): 
II. Фаолиятни ташкил этиш ва хулқ-атвор тажрибасини шакллан-
тириш методлари:
1) машқ методи – шахснинг талаб этилган маълум бир ақлий-аҳлоқий 
фаолият ҳатти-ҳаракатларини кўп марта такрор бажариши ва автоматлашган 
ҳолга келтириши;
2) педагогик талаб методи - маслаҳат, илтимос, шама, маъқуллаш каби 
кўринишларда шахснинг муайян фаолиятга киришиши, уни бажариши ёки 
тўхтатишини ифодаловчи хулқ-атвор меъёри;
3) тарбияловчи вазият (таъсир) методи – махсус ташкил этилган 
шароитда қандайдир масалани ҳал этиш бўйича шахс фаолияти ва хулқ-атво-
рини ташкил этиш;
4) жамоатчилик фикри методи – барча синф, гуруҳ аъзоларининг ҳаё-
тий меъёрлари, қадриятлари ва дунёга қарашларида намоён бўладиган ва улар-
нинг ҳатти-ҳаракатини баҳолашда фойдаланиладиган талаблар ифодаси; 
5) топшириқ методи – доимий ва вақтинча, якка тартибда, гуруҳли ва 
жамоавий бажариладиган, ҳуқуқ ва жавобгарлик чегарасига эга бўлган, ўқув-
чиларда зарурий фазилатларни ривожлантирадиган, уларни ижобий ҳатти-ҳа-
ракатларга одатлантирадиган тарбия методи. 
Фаолиятни ташкил этиш ва хулқ-атвор 
тажрибасини шакллантириш методлари