Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Умуммиллий баҳолаш - барча ёки маълум бир гуруҳдаги ўқувчиларни 
танлаб олиш йўли билан уларнинг ўқишдаги ютуқлари даражаси миллий стан-
дартларга мослиги мунтазам равишда баҳоланади. Мазкур турдаги баҳолаш 
ўқув дастурларига мувофиқ ўтказилади. Хусусан, алоҳида олинган ўқувчилар-
нинг билим ва малака даражаси эмас, балки тизимнинг иш натижалари ўлчана-
ди. Иккинчидан, миллий баҳолаш натижаларидан муайян ёшдаги ёки синфда-
ги ўқувчиларнинг умумий ўзлаштириш даражаси сифатида фойдаланилади ва 
миллий стандартнинг узоқ муддатли мониторингини олиб боришга хизмат қи-
лади. Танлаш йўли билан умуммиллий баҳолаш қисқа муддатда ва иқтисодий 
жиҳатдан арзонроқ ўтказиш имконини беради. Унинг натижалари муайян ўқув 
фанлари бўйича ўқувчиларнинг ўқишдаги ютуқлари тўғрисида қимматли маъ-
лумот бериши мумкин. 
Халқаро баҳолаш яқин 15-20 йилда ташкил этилган бўлиб, уларда бир 
неча мамлакатлар ўқувчиларининг ўқишдаги ютуқлари танлаш йўли билан ба-
ҳоланади. Бундай кенг қамровли тадқиқотнинг асосий мақсади - қамраб олин-
ган муайян ёшдаги (масалан, 13 ёшли ўқувчилар) ёки синфдаги ўқувчиларнинг 
бир ёки бир неча ўқув фанлари бўйича ўқув ютуқларини баҳолаш ва бир қатор 
мамлакатлар кесимида қиёслашдан иборат. Мисол сифатида математика ва та-
биий фанлардан ҳар тўрт йилда бир марта ўтказиб келинаётган 
TIMSS
(
Trends 
in Mathematics and Science Study
) тадқиқотини келтириш мумкин. 
TIMSS
нинг 

---

243 
биринчи халқаро тадқиқотида 38 мамлакатнинг умумий ўрта таълим муассаса-
лари 4- ва 8-синф ўқувчилари ҳамда битирувчилари (11- ва 12-синф ўқувчила-
ри) қамраб олинган. Охирги тадқиқотда 46 мамлакат ўқувчилари иштирок эт-
ган. 
Ўқувчиларнинг таълимдаги ютуқларини халқаро баҳоловчи яна бир дас-
тур - PISA (Programme for International Student Assessment) бўлиб, у ҳар уч йил-
да бир марта ўтказилади. Бу тадқиқот биринчи марта 2000 йилда ўтказилиб, 
унда 32 мамлакатнинг 15 ёшли ўқувчилари қатнашган. PISAда асосий эътибор 
ўқувчиларнинг ўқиш, математика ва табиий фанлар (физика, химия, биоло-
гия)дан олган билимларини турли ҳаётий вазиятларда қўллай олишларини ба-
ҳолашга қаратилади.