F I z I k a o’quv qo’llanma


  Bor postulatlari va nazariyasi



Download 10,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet231/303
Sana06.08.2021
Hajmi10,16 Mb.
#140212
1   ...   227   228   229   230   231   232   233   234   ...   303
Bog'liq
FIZIKA (Oquv qollanma)

 26.3  Bor postulatlari va nazariyasi 

Daniya  olimi  N.Bor  Rezerford  taklif  etgan  modelga  muhim  o’zgarishlar   

kiritdi.  U  atomlarning  nur  chiqishi  va  nur  yutish  qobilyatini  tekshirishda  olingan 

natijalar  hamda  yorug’likning  kvant  –  korpuskulyar  tabiati  haqidagi  xulosalardan 

foydalandi. 

Elektronlarning  yadro  atrofidagi  harakatini  asoslash  uchun  Bor  2  postulatni 

taklif  etdi. 

Birinchi  postulatga  ko’ra,  atom  sistemasi  har  biriga  muayan  E  energiya mos 

keladigan  alohida  stasionar  yoki  kvant  holatlardagina bo’la oladi. Bunday stasionar 

holatda  atom  energiya  chiqarmaydi.  Demak,  yadro  atrofida  aylanayotgan 

elektronlar  o’z  energiyasini  o’zgartirmaydi.  O’z  o’zidan  ravshanki,  bu  postulat 

klassik  mexanika  qonuniga  zid,  shuning  dek,  Maksvell  elektro  dinamikasiga  ham 

to’g’ri kelmaydi. 

Ikkinchi  postulatda  shunday  deyiladi:  atom  katta  E

к

  energiyaga  ega  bo’lgan 



stasional  holatdan  kichik  E

п 

energiyali  stasional  holatga  o'tganda  elektromagnit 



nurlanish  sodir  bo’ladi.  Nurlangan  kvant-foton  energiyasi  stasionar  holatlar 

energiyalarining  farqiga  teng.  



hv

к.п

=E

к

 - E

п

Energiyasi  kichik  E



п   

holatdan  katta  E



к 

holatga  o’tishda  xuddi  shunday  energiya 

yutiladi.   



 

386 


 

Uchunchi  postulat  (orbitalarni  kvantlash  koidasi)  ga  asosan,  turg’un 

holatdagi  atomda  aylanma  orbita  bo’ylab  harakatlanayotgan  elektronning  impuls 

mometi 


L

n

 = m

e

 vr

n

 = n   

     (26.2) 

shartni  qanoatlantiruvchi  kvantlangan  qiymatlarga  ega  bo’lishi  lozim.  Bunda  m

e



elektronning  massasi,  V-  elektronning  orbita  bo’ylab  harakatidagi  chiziqli  tezlik,  r

n

 



- orbita radiusi,   = h/2  = 1.055·10

-34


 

J·s  


Uchinchi  postulat  (chastotalar  koidasi)ning  ta’kidlashicha,  atom  energiyasi 

W

n



  bo‘lgan  bir  turg‘un  holatdan  energiyasi  W

m

  bo’lgan  ikkinchi  turg’un  holatga 



o’tganda  energiyaning  bitta  kvanti  chiqariladi  yoki  yutiladi.  Bu  kvantning 

chastotasi quyidagi  



m

W

n

W

, 

        (26.3) 

munosobat  bilan  aniqlanadi.  W

m

  <  W

n

  shart  bajarilsa,  kvant  nurlantiriladi, 

bo’lganda esa kvant yutiladi. 

Bor  nazariyasini  vodorod  atomi  uchun  qo’llash  muhim  natijalar  berdi. 

Jumladan,  vovorod  atomidagi  musbat  yadro  (proton)  va  elektron  o’trtasidagi 

o’zaro  ta’sir  kuchi  bilan  bog’liq  bo’lgan  potensial  energiya  va  elektronning 

aylanma  harakati  bilan  bog’liq  bo’lgan  kinetik  energiydan  tashkil  topgan  to’la 

energiya  r atom radiusi bilan  quyidagicha  bog’langa ekan: 



                                                          E= - 

r

л

e

8

2



 

Bunda  e-  elektron  zaryadi,  r-  elektrondan  yadrogacha  bo’lgan  masofa  «-»  ishora 

ta’sirlashayotgan  zaryadlar  ishorasi  qaram-qarshiligi  sababli  yuzaga  keladi. 

Borning  birinchi  postulatiga  ko’ra  energiya  ixtiyoriy  qiymatga  ega  bo’lmay,  balki 

birnecha  stasional  holatga  tegishli  bo’lgan  qiymatlargagina  ega.  Demak,  atom 

radiusi  ham  ma’lum  diskret  qiymatlarga  ega  bo’ladi.  Masalan,  radius  uchun 

quyidagi  qiymatlar  mavjud:   

                                                             

4

2

2



n

4

  



r

me

n

 



 

387 


Bu  yerda  n

    butun  sonlar  qatori,    ħ=

2

h

    h-Plank  doimisi,  m

elektron  masasi.  Formulaga  shu  kattaliklarning  son  qiymatlarini  qo’ysak  va  n=1 

dep hisoblasak, radius uchun r

1

=5·10


-11

 m gat eng ekan. 

Statsionar holat energiyasi: 


Download 10,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   227   228   229   230   231   232   233   234   ...   303




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish