Daniya olimi N.Bor Rezerford taklif etgan modelga muhim o’zgarishlar
kiritdi. U atomlarning nur chiqishi va nur yutish qobilyatini tekshirishda olingan
natijalar hamda yorug’likning kvant – korpuskulyar tabiati haqidagi xulosalardan
Elektronlarning yadro atrofidagi harakatini asoslash uchun Bor 2 postulatni
keladigan alohida stasionar yoki kvant holatlardagina bo’la oladi. Bunday stasionar
elektronlar o’z energiyasini o’zgartirmaydi. O’z o’zidan ravshanki, bu postulat
klassik mexanika qonuniga zid, shuning dek, Maksvell elektro dinamikasiga ham
386
Uchunchi postulat (orbitalarni kvantlash koidasi) ga asosan, turg’un
holatdagi atomda aylanma orbita bo’ylab harakatlanayotgan elektronning impuls
mometi
L
n
= m
e
vr
n
= n
(26.2)
shartni qanoatlantiruvchi kvantlangan qiymatlarga ega bo’lishi lozim. Bunda m
e
-
elektronning massasi, V- elektronning orbita bo’ylab harakatidagi chiziqli tezlik, r
n
- orbita radiusi, = h/2 = 1.055·10
-34
J·s
Uchinchi postulat (chastotalar koidasi)ning ta’kidlashicha, atom energiyasi
W
n
bo‘lgan bir turg‘un holatdan energiyasi W
m
bo’lgan ikkinchi turg’un holatga
o’tganda energiyaning bitta kvanti chiqariladi yoki yutiladi. Bu kvantning
chastotasi quyidagi
m
W
n
W
,
(26.3)
munosobat bilan aniqlanadi. W
m
< W
n
shart bajarilsa, kvant nurlantiriladi,
bo’lganda esa kvant yutiladi.
Bor nazariyasini vodorod atomi uchun qo’llash muhim natijalar berdi.
Jumladan, vovorod atomidagi musbat yadro (proton) va elektron o’trtasidagi
o’zaro ta’sir kuchi bilan bog’liq bo’lgan potensial energiya va elektronning
aylanma harakati bilan bog’liq bo’lgan kinetik energiydan tashkil topgan to’la
energiya r atom radiusi bilan quyidagicha bog’langa ekan:
E= -
r
л
e
8
2
Bunda e- elektron zaryadi, r- elektrondan yadrogacha bo’lgan masofa «-» ishora
ta’sirlashayotgan zaryadlar ishorasi qaram-qarshiligi sababli yuzaga keladi.
Borning birinchi postulatiga ko’ra energiya ixtiyoriy qiymatga ega bo’lmay, balki
birnecha stasional holatga tegishli bo’lgan qiymatlargagina ega. Demak, atom
radiusi ham ma’lum diskret qiymatlarga ega bo’ladi. Masalan, radius uchun
quyidagi qiymatlar mavjud:
4
2
2
n
4
r
me
n
387
Bu yerda
n
butun sonlar qatori, ħ=
2
h
h-Plank doimisi, m–
elektron masasi. Formulaga shu kattaliklarning son qiymatlarini qo’ysak va n=1
dep hisoblasak, radius uchun r
1
=5·10
-11
m gat eng ekan.
Statsionar holat energiyasi:
Do'stlaringiz bilan baham: